Fundusze absolute return wracają do łask inwestorów

W 2022 r. z detalicznych funduszy absolute return wypłacono niemal 1,2 mld zł netto, a w całym 2023 r. napływy w tej grupie produktów wyniosły zaledwie 14 mln zł. W tym roku fundusze absolutnej stopy zwrotu zaczęły powracać do łask inwestorów. Od stycznia Polacy wpłacili do nich łącznie niemal 0,9 mld zł netto. To sporo, zważywszy, że w tym czasie przykładowo z funduszy akcji wypłacono łącznie niemal 0,4 mld zł.  

Reklama

Dodatnie saldo wpłat i wypłat w omawianym okresie miało łącznie 17 spośród ok. 70 funduszy absolutnej stopy zwrotu. Hitem sprzedażowym jest Santander Prestiż Alfa, który od stycznia pozyskał niemal 750 mln zł. W ubiegłym roku również notował napływy, przekraczające 250 mln zł. 

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Zawsze „po właściwej stronie rynku”

Przypomnijmy, że celem funduszy absolutnej stopy zwrotu jest zarabianie w każdych warunkach rynkowych. Nie oznacza to jednak, że mają one ścigać się z benchmarkowymi funduszami o jak najwyższą stopę zwrotu. Wręcz przeciwnie. Ich wyniki powinny być stabilne, powtarzalne i przewyższające tzw. stopę wolną od ryzyka (ang. risk free rate). A za taką w Polsce można uznać np. oprocentowanie depozytów. Podczas hossy fundusze absolutnej stopy zwrotu mają przegrywać z funduszami akcji, ale za to znacząco powinny je dystansować i przede wszystkim chronić portfel przed stratami, gdy na giełdach rozgości się bessa.

Fundusze absolute return realizują to zadanie na wiele różnych sposobów. Bo choć wydaje się to dość jednorodna grupa produktów, to pod pojęciem absolutnej stopy zwrotu kryje się co najmniej kilkanaście strategii i jeszcze więcej klas aktywów. Co jest jednak znamienne, to powszechne używanie dźwigni finansowej, krótkiej sprzedaży i aktywne zarządzanie ryzykiem.

To właśnie dzięki tzw. krótkiej sprzedaży fundusze te mogą zarabiać, gdy ceny instrumentów finansowych spadają. I nie dotyczy to wyłącznie akcji. Mechanizm ten świetnie spisuje się również wtedy, kiedy tanieją surowce (np. ropa), waluty i całe indeksy giełdowe (np. WIG20). W polskich realiach fundusze absolutnej stopy zwrotu najczęściej wykorzystują strategię long/short, polegającą na zajmowaniu równocześnie długich i właśnie krótkich pozycji, zabezpieczając się w ten sposób przed spadkami. Podobnie działa strategia market neutral, polegająca na inwestowaniu w akcje spółek, które w ocenie zarządzającego są niedowartościowane w relacji do szerokiego rynku, przy jednoczesnym zajmowaniu krótkich pozycji na wybrany indeks giełdowy przy użyciu kontraktów terminowych.

Popularna jest też strategia global macro, która zyskuje dzięki zmianom zachodzącym w światowych gospodarkach. Wówczas fundusze inwestują zwykle w najbardziej płynne instrumenty takie jak obligacje skarbowe, waluty, czy kontrakty na indeksy giełdowe, których ceny kształtowane są właśnie przez zmiany gospodarcze. Dodatnia stopa zwrotu w każdym roku ma być pochodną ciągłego kupowania instrumentów drożejących i sprzedawania - taniejących. Fundusze absolutnej stopy zwrotu mogą stosować też tzw. pair trading, fixed income arbitrage, a nawet zarabiać na nadzwyczajnych sytuacjach w spółkach, np. bankructwach czy fuzjach. Strategii do wyboru jest naprawdę bardzo wiele.

W związku z tym, że fundusze absolutnej stopy zwrotu różnią się od siebie przyjętą strategią inwestycyjną, porównywanie ich do siebie, analizując nominalne stopy zwrotu, nie jest najlepszym sposobem sprawdzania ich skuteczności. Tę najlepiej badać, patrząc na powtarzalność stóp zwrotu w wybranych okresach. Analizy Online badają w ten sposób skuteczność zarówno krajowych, jak i luksemburskich funduszy absolute return (otwartych i zamkniętych). Co kwartał publikujemy raporty na ten temat. Ostatni (z czerwca) można zobaczyć pod tym linkiem. Stosowana przez nas metodologia polega właśnie na analizowaniu regularności w wypracowywaniu dodatnich wyników. 

Bessa poturbowała portfele

Analizując jednak wyłącznie nominalne stopy zwrotu funduszy absolute return z ostatnich lat wyraźnie widać, że mocno ich portfele poturbował rok 2022. Przypomnijmy, że w tym czasie podwyżki stóp procentowych, którymi banki centralne pospiesznie zaczęły walczyć z wysoką inflacją, wywołały bessę zarówno na rynkach akcji, jak i obligacji, co było sytuacją niewidzianą od dekad. Fundusze absolute return powinny jednak również takie czasy przetrwać bez szwanku. Nie podążają bowiem za benchmarkami, więc rynkową zawieruchę mogą przeczekać w każdym miejscu, które w danym momencie wydaje się bezpieczne (np. rynek pieniężny). Sama idea nie jest jednak receptą na dobre wyniki, o czym boleśnie przekonali się klienci funduszy absolute return. Większość z nich zakończyła rok 2022 pod kreską, a niektórzy straty liczyli nawet w dwucyfrowym tempie. Były jednak również takie, które nie tylko obroniły portfel przed stratą (łącznie na plusie było 20 z ok. 80 funduszy), ale też zdołały sporo zarobić.

Najlepiej w 2022 r. wypadł Total FIZ, autorski fundusz Konrada Łapińskiego, który w tym trudnym otoczeniu zyskał ponad 23 proc. Jest to fundusz, który prowadzi politykę aktywnej alokacji (minimalnie -50 proc. do maksymalnie 150 proc. alokacji), przy umiarkowanej dywersyfikacji (10-20 spółek w portfelu). Fundusz został utworzony na czas określony - do 2030 r. Przez ostatnie 5 lat Total FIZ zaliczył tylko jeden rok z ujemnym wynikiem: w 2021 r. stracił ponad 7 proc. W ubiegłym roku powiększył portfel o 32 proc. Od początku tego roku jest prawie 14 proc. nad kreską. 

Dwucyfrową stopę zwrotu w 2022 r., sięgającą ponad 12 proc., wypracował także Acer Multistrategy FIZ, który inwestuje w nieruchomości, akcje spółek niepublicznych (inwestujących przede wszystkim na rynku nieruchomości), akcje spółek notowanych na rynkach regulowanych i zorganizowanych (w Polsce oraz na wybranych rynkach zagranicznych), obligacje skarbowe i korporacyjne, instrumenty rynku pieniężnego i depozyty. Wynik w 2022 r. w całości został osiągnięty z inwestycji rynku kapitałowego, bez kontrybucji nieruchomościowej części portfela.

-  Największy wpływ na wyniki funduszu miały derywaty zakładające spadek wartości indeksu WIG20, amerykańskiego Nasdaq oraz niemieckiego DAX. Dodatnią stopę zwrotu osiągnęliśmy również na zajętej długiej pozycji na instrumentach pochodnych zakładających wzrost cen srebra oraz platyny. Posiadaliśmy ograniczoną ekspozycję na krajowym rynku akcyjnym - wynoszącą niskie kilka procent. Naszą największą pozycję stanowili dystrybutorzy leków i farmaceutyków. Natomiast, inwestycje rynku nieruchomości stanowiły nieco ponad 28 proc. alokacji aktywów, a ich wycena nie wpłynęła na wyniki funduszu - ujawnia Daniel Łuszczyński, zarządzający funduszami Quercus TFI.

Acer Multistrategy FIZ ma za sobą także rewelacyjny 2021 r., kiedy zyskał niemal 83 proc., co było najlepszym wynikiem na tle wszystkich krajowych funduszy inwestycyjnych. Po wcześniejszym bardzo słabym wyniku z roku 2020 (kiedy fundusz stracił niemal 60 proc.), nastąpiła odbudowa aktywów, zdecydowane zwiększenie płynności i związana z tym znacząca alokacja pozycji gotówkowej. Bardzo dobry wynik osiągnięty w roku 2021 jest w dużej mierze związany ze sprzedażą inwestycji mieszkaniowej na terenie warszawskiej dzielnicy Białołęka  na rzecz jednego z wiodących na rynku podmiotów deweloperskich.

Hossa pomogła funduszom absolute return

W 2023 r. koniunktura na rynkach kapitałowych była wręcz rewelacyjna. Zarobić dały zarówno akcje, jak i obligacje, zyski przyniosły także niektóre surowce. To z kolei znalazło odzwierciedlenie w wynikach funduszy stosujących strategię absolutnej stopy zwrotu. Większość z nich zakończyła 2023 r. z dodatnim wynikiem, który w ponad połowie przypadków liczony był w dwucyfrowym tempie. Pod kreską znalazło się 11 produktów, a w tej grupie dominowały fundusze algorytmiczne ze stajni SUPERFUND TFI, których straty w skali całego 2023 r. wynosiły od 1 do nawet 28 proc. 

Rok 2023 był wyjątkowo udany dla wspomnianego już Total FIZ, który zarobił ponad 32 proc. W tym czasie niemal 28 proc. zyskał Alphaset FIZ. Ten ostatni inwestuje w akcje na rynku w Polsce, jak również w ograniczonym zakresie na także w USA. Część portfela funduszu jest zabezpieczana przed spadkami poprzez krótką pozycję na kontraktach terminowych oraz dzięki zastosowaniu techniki krótkiej sprzedaży akcji. Ryzyko inwestycyjne jest również ograniczane w procesie selekcji spółek - zarządzający wybiera firmy, które jego zdaniem są łatwo przewidywalne, mają sprawdzony model biznesowy, są w niewielkim stopniu zadłużone i są w stanie poradzić sobie w przypadku wystąpienia recesji. W 2022 r. ta strategia nie obroniła jednak klientów przed stratą, która wyniosła 3,7 proc. W tym roku fundusz jest ponad 8 proc. na plusie.

Ponad 20-proc. stopę zwrotu w 2023 r. wypracowały także: Ipopema Aktywnej Selekcji (+24 proc.), który z kolei w tym roku, jako jedyny fundusz z naszego zestawienia, jest nieznacznie pod kreską (-0,1 proc.) oraz wspomniany wyżej Acer Multistrategy FIZ, który w 2023 r. zyskał niecałe 21 proc., a w tym roku zarobił już ponad 33 proc., co jest jednym z najlepszych wyników spośród wszystkich krajowych funduszy inwestycyjnych. Zarządzający wskazuje, że jest to efekt w dużej mierze z przeszacowania wartości portfela nieruchomości – na czele z kluczowymi inwestycjami: projekt na Mokotowie przy ul. Komputerowej oraz na Białołęce przy ul. Mochtyńskiej. Wpływ miały też pozycje na akcjach takich spółek, jak: Nvidia, LPP, Shoper, Kinross i Newmont - przy znaczącym zabezpieczeniu pozycji kontraktami terminowymi na indeks WIG20 oraz indeks DAX. Jakie jest pozycjonowanie portfela obecnie?

- Kontynuujemy prace zmierzające do uzyskania pozwolenia na budowę dla projektu na Mokotowie (inwestycja segmentu PRS). Projekt ten będzie miał kluczowy wpływ na przyszłe wyniki Funduszu. Jednocześnie, obecne wyceny zgromadzonego portfela nieruchomości postrzegamy dalej jako dość konserwatywne. W zakresie części kapitałowej dalej jesteśmy defensywnie nastawieni do rynków akcyjnych. Po 21 miesiącach hossy na światowych rynkach oczekujemy nieco dłuższej korekty. Aktualne poziomy wycen na rynkach rozwiniętych traktujemy jako wysokie, przekraczające historyczne średnie. W części akcyjnej portfela posiadamy alokację skupioną przede wszystkim na spółkach cechujących się dobrymi długoterminowymi perspektywami, jak: LPP, Dino, Neuca, Shoper, 11 bit studios, WPPL. Utrzymujemy jednocześnie pozycję na akcjach wybranych producentów złota: Barrick Gold Corporation, Newmont Goldcorp Corporation oraz Kinross Gold Corporation - ujawnia Daniel Łuszczyński.

Napływy idą w parze ze skutecznością

Santander Prestiż Alfa, który jest hitem sprzedażowych ostatnich miesięcy, przez ostatnie 5 lat ani razu nie zawiódł inwestorów, bo każdy rok kończył z dodatnim wynikiem. W 2022 r. zyskał 1,5 proc., w ubiegłym roku dał zarobić 13,6 proc., a w tym jest ponad 5 proc. nad kreską. Fundusz realizuje strategię market neutral, polegającą na inwestowaniu w akcje spółek, które w ocenie zarządzającego są niedowartościowane w relacji do szerokiego rynku, przy jednoczesnym zajmowaniu krótkich pozycji na wybrany indeks giełdowy przy użyciu kontraktów terminowych. Jest to obecnie największy fundusz absolute return na rynku. Na koniec lipca jego aktywa przekraczały 1,5 mld zł.

Spośród produktów z naszego zestawienia dodatnie roczne stopy zwrotu w skali ostatnich pięciu lat notował także  PZU Energia Agresywny Absolutnej Stopy Zwrotu. Jest to fundusz z wysoką całkiem skutecznością mierzoną według naszej metodologii. Badamy ją na podstawie tego, ile dodatnich przesuwanych 12-miesięcznych stóp zwrotu dany fundusz miał w ostatnich trzech latach. Takich okresów może być maksymalnie 24. Na koniec czerwca skuteczność PZU Energia Agresywny Absolutnej Stopy Zwrotu wynosiła 83 proc., co oznacza, że od czerwca 2022 do czerwca 2024 r. zanotował 20 okresów, w których roczna stopa zwrotu była na plusie.

Spośród funduszy z naszego zestawienia ani razu przez ostatnie 5 lat nie stracił także Opoka Ultra (każdy rok kończył na plusie). Jego skuteczność mierzona wg naszej metodologii wynosiła na koniec czerwca 79 proc. (19 na 24 okresy na plusie). 

Najwyższą skuteczność spośród funduszy z zestawienia miał w tym czasie PZU Energia Ochrony Absolutnej Stopy Zwrotu (96 proc.).

Lider pod względem napływów, a więc wspomniany wyżej Santander Prestiż Alfa miał na koniec czerwca skuteczność na poziomie 79 proc. (19 na 24 okresy z dodatnim wynikiem). 

Generalnie tegoroczne stopy zwrotu funduszy absolute return są do siebie bardziej zbliżone niż w poprzednich latach (kiedy rozstrzał wyników sięgał nawet kilkudziesięciu punktów procentowych) i wynoszą, w wiekszości przypadków, niskie kilka procent. Nie wszyscy jednak zarabiają. Na ponad 70 produktów w tym segmencie straty notuje 13 funduszy. Najgorzej wypadają strategie algorytmiczne Superfunda, które tracą niekiedy nawet w dwucyfrowym tempie (Superfund RED).