Dlaczego fundusze dłużne przynoszą straty?

Ryzyko popytu i podaży

Na wycenę jednostki uczestnictwa posiadanego funduszu wpływają dwa czynniki: wycena giełdowa lokat oraz przychody uzyskiwane z tych lokat.

Reklama

W przypadku akcji największy wpływ na wycenę ma wycena rynkowa, a dużo mniejszy dochody: wypłacane okresowo dywidendy posiadaczom akcji. W przypadku funduszy dłużnych najważniejsze są przychody z lokat: okresowo wypłacane odsetki przez emitenta obligacji (np. przez skarb państwa od obligacji skarbowych).

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Ale nie możemy zapominać o tym, że na bieżącą wycenę jednostki uczestnictwa ma także wpływ wycena giełdowa obligacji.  Mogą pojawiać się sytuacje, w których dochodzi to zaburzeń w popycie i podaży obligacji na rynku wtórnym (na giełdzie). W okresie hossy na rynku obligacji – przewagi popytu, stopa zwrotu funduszu obligacji może być wyższa od przychodów uzyskiwanych z lokat: od kwoty wypłacanych odsetek, proporcjonalnie do wzrostu giełdowej wyceny obligacji. Natomiast gdy na rynku wtórnym obligacji będzie dominowała podaż, wycena giełdowa obligacji może spadać i tym samym zmiana wartości jednostki uczestnictwa może być niższa od stopy odsetek od obligacji stanowiących lokaty funduszu, a nawet okresowo może być nawet ujemna.

Z ogromną nadwyżką podaży nad popytem na obligacje mieliśmy do czynienia w momencie wybuchu pandemii Covid-19 w marcu 2021 roku. Duża część uczestników funduszy obligacji spanikowała i złożyła zlecenia odkupienia jednostek na kwotę 20 miliardów złotych. Zarządzający funduszami w celu realizacji zleceń musieli sprzedawać obligacje na rynku wtórnym. Ogromna nadwyżka podaży nad popytem spowodowała dużą przecenę obligacji na rynku wtórnym.

Ryzyko zmiany stóp procentowych

Rada Polityki Pieniężnej wpływa na cenę pieniądza w polskiej gospodarce: na cenę po jakiej instytucje finansowe kupują i sprzedają środki finansowe. Wyrazem tego wpływu jest ustalanie stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego (stóp banku centralnego). Wzrost stóp banku centralnego powoduje, że cena pieniądza zwiększa się: między innymi rośnie oprocentowanie kredytów dla przedsiębiorstw, w tym dla spółek giełdowych, a także zwiększa się stopa odsetek nowoemitowanych obligacji o stałym oprocentowaniu i obligacji już wyemitowanych o zmiennym oprocentowaniu. Natomiast obniżenie stóp banku centralnego przynosi efekt odwrotny: spada oprocentowanie kredytów dla przedsiębiorstw, spada stopa odsetek od nowoemitowanych obligacji o stałym oprocentowaniu i w obligacjach o zmiennym oprocentowaniu.

Jaki to może mieć wpływ na wycenę jednostek uczestnictwa funduszu?

Podniesienie poziomu stóp zwiększa koszt finansowania rozwoju przedsiębiorstw za pomocą kredytu bankowego i tym samym ogranicza zyski przedsiębiorstw. W efekcie wzrost stóp banku centralnego będzie czynnikiem oddziaływującym negatywnie na fundusze akcji, a proces odwrotny – obniżenie stóp, czynnikiem oddziaływującym pozytywnie na ich wycenę.

Wpływ zmiany stóp banku centralnego będzie dużo bardziej złożony w przypadku funduszy dłużnych. Na wartość jednostki uczestnictwa mają wpływ: dochody funduszu w formie odsetek oraz bieżąca wycena obligacji na giełdzie. Fundusze obligacji inwestują aktywa przede wszystkim w obligacjach skarbowych, których mamy co najmniej kilka rodzajów. Skarb państwa emitując obligacje, może zaciągać pożyczkę na różne okresy i w różny sposób ustalać poziom oprocentowania. W aktywach funduszy obligacji będziemy mieli obligacje krótkoterminowe - dwu i trzyletnie, średnioterminowe – 5-letnie oraz długoterminowe - 10- 20-letnie. Bardzo ważny jest także sposób ustalania poziomu oprocentowania obligacji. Stopa odsetek wypłacanych nabywcom obligacji może być stała – w obligacjach o stałym oprocentowaniu oraz zmienna – w obligacjach o zmiennym oprocentowaniu. Te dwa czynniki charakteryzujące dany rodzaj obligacji: okres zaciągnięcia pożyczki, a przede wszystkim sposób ustalenia stopy odsetek, zadecydują o bardzo różnym wpływie zmiany stóp banku centralnego na poszczególne rodzaje obligacji.

Aktualnie stopy banku centralnego rosną. Wzrost stóp procentowych powoduje, że skarb państwa przy nowej emisji obligacji o stałym oprocentowaniu, będzie zmuszony zaproponować wyższą, bardziej atrakcyjną dla inwestorów, stopę odsetek. To będzie miało pozytywny wpływ dla przyszłych zysków funduszu obligacji, w momencie, gdy fundusz zakupi obligacje nowej emisji (z wyższą stopą odsetek).

Zupełnie inaczej zareagują obligacje o stałym oprocentowaniu wcześniej wyemitowane, które znajdują się już teraz w aktywach funduszu. Podwyżka stóp procentowych ich nie obejmie, gdyż mają stałe oprocentowanie – ustalone na poziomie, jaki obowiązywał w dniu ich emisji (niższym). Z tego względu dochód uczestników funduszu wynikający z posiadania tych obligacji, otrzymywany w formie odsetek, się nie zmieni. Jednak zmieni się ich wycena na giełdzie.

Czy wartość obligacji wcześniejszych emisji wzrośnie czy spadnie? Spadnie. Dlaczego? Ponieważ nowe emisje tych samych obligacji, zaoferują wyższą stopę odsetek - okażą się bardziej atrakcyjne dla inwestorów. W rezultacie giełdowa wycena obligacji o stałym oprocentowaniu wyemitowanych przed podwyższeniem stóp procentowych, spadnie i tym samym spowoduje spadek wartości jednostki uczestnictwa funduszu obligacji.

A jak wpływa obniżka stóp procentowych na obligacje o stałym oprocentowaniu?

Z jednej strony jest to niekorzystne dla przyszłych inwestycji funduszu w nowe emisje tych obligacji: skarb państwa pożyczając pieniądze, będzie mógł zaproponować niższą stopę odsetek. Natomiast z drugiej strony, spowoduje wzrost wyceny giełdowej obligacji już wyemitowanych – oferujących wyższą stopę odsetek, znajdujących się w aktywach funduszu i tym samym przyczyni się do wzrostu wartości jednostki uczestnictwa. Ponieważ w okresie wybuchu pandemii Rada Polityki Pieniężnej drastycznie obniżyła stopy procentowe, nadwyżka podaży bardzo szybko przerodziła się w nadwyżkę popytu i obligacje bardzo szybko powróciły do trendu wzrostowego.

Jak reagują na zmiany stóp banku centralnego obligacje o zmiennym oprocentowaniu?

W przypadku wzrostu stóp zwiększy się nie tylko stopa odsetek wypłacanych od nowych emisji, ale także stopa odsetek od obligacji już wyemitowanych – właśnie ze względu na zmienność stopy odsetek, na bieżąco dostosowywaną do aktualnej ceny pieniądza. W związku z tym wzrost stóp procentowych w niewielkim stopniu wpłynie na wycenę giełdową tych obligacji, natomiast będzie miał pozytywny efekt w postaci wyższych przychodów funduszu wynikających z wyższej stopy odsetek. Natomiast obniżenie stóp banku centralnego będzie w niewielkim stopniu wpływało na wycenę obligacji na giełdzie, natomiast będzie miało negatywny wpływ nie tylko na poziom odsetek od nowych emisji, ale także od tych już posiadanych w portfelu funduszu.

Bardzo duże różnice w rentownościach

Fundusze obligacji mogą bardzo różnie reagować na ryzyko zmian stóp procentowych. Fundusze, w których aktywach dominują obligacje o stałej stopie procentowej i o dłuższych okresach pożyczki (o tzw. dłuższej zapadalności portfela) są najbardziej wrażliwe na ryzyko wzrostu stóp procentowych – straty w ostatnich 12 miesiącach wynoszą kilkanaście procent.

Natomiast fundusze obligacji, u których większa część portfela stanowią obligacje o zmiennym oprocentowaniu i instrumenty rynku pieniężnego są w mniejszym stopniu narażone na ryzyko zmiany stóp procentowych. W aktualnych warunkach najlepiej zachowują się fundusze obligacji korporacyjnych (zmiennokuponowych). Najlepsze z nich osiągnęły w ostatnich 12 miesiącach stopę zwrotu na poziomie 2-3 procent.

Ryzyko inflacji

Zmiany inflacji mają podobny wpływ jak zmiany stóp banku centralnego (zmiana poziomu inflacji jest podstawowym czynnikiem branym pod uwagę przez Radę Polityki Pieniężnej przy ustalaniu stóp procentowych). Wzrost inflacji działa podwójnie niekorzystnie na fundusze akcji: po pierwsze może powodować wzrost kosztu kredytu (ponieważ wyższa inflacja przyczynia się do zwiększenia stóp banku centralnego), ponadto ogranicza realną wartość zysków przedsiębiorstw, a także powoduje wzrost wynagrodzeń. W przypadku funduszy obligacji i funduszy konserwatywnych wpływ będzie taki sam jak wpływ zmiany stóp procentowych.