Islandzki system emerytalny - najlepszy na świecie

Islandzki system emerytalny został oceniony jako najlepszy na świecie ze względu na bardzo niskie obciążenia dla budżetu państwa, a także wysoką stopę zastąpienia.

Reklama

Wydatki Islandii na finansowanie systemu emerytalnego są najniższe w całej Unii Europejskiej – stanowią jedynie 2 proc. PKB. Dla porównania najdroższy system emerytalny mają Włochy i Grecja (ponad 15 proc. PKB). Natomiast Polska wydaje co roku na opłacanie świadczeń emerytalnych i rentowych równowartość 12 proc. PKB, czyli 6 razy więcej niż Islandia.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Przeczytaj także: Polski system emerytalny oceniony na tróję

Jak Islandia pogodziła bardzo dobre warunki życia na emeryturze z niskimi wydatkami państwa?

Najniższe w Europie koszty oferowania państwowych emerytur wynikają z tego, że obowiązkowy system emerytalny składa się z dwóch filarów:

• I filar - świadczenia finansowanego z budżetu (z bieżących podatków),
• II filar - emerytury finansowanej ze składek pracodawcy i pracownika.

Unikatową cechą systemu emerytalnego w Islandii jest to, że oba filary działają na zasadzie naczyń połączonych: im wyższe świadczenie ma być wypłacane z II filaru (dodatkowe dochody), tym mniejsze będzie dofinansowanie emerytury z budżetu.

Prawo do emerytury podstawowej zależy od okresu zamieszkiwania w Islandii, gdy spełnia się dwa warunki – okres zamieszkiwania w Islandii nie krótszy niż 3 lata i dodatkowo trzeba mieszkać w Islandii w okresie pobierania świadczenia. Ustawowy wiek emerytalny jest jednym z najwyższych w Europie i wynosi 67 lat; o emeryturę w niepełnej wysokości można się ubiegać od 65 roku życia.

Przyszły emeryt na krótko przed osiągnięciem wieku emerytalnego otrzymuje formularz do wypełnienia z Zakładu Ubezpieczeń Emerytalnych (Tryggingastofnun). W tym formularzu musi wskazać wszelkie inne źródła dochodów na emeryturze, w tym wysokość świadczenia, jakie będzie otrzymywał z obowiązkowego funduszu emerytalnego (II filaru).

Emerytura podstawowa

Wskazanie dodatkowych dochodów jest konieczne, ponieważ emerytura z I filara dzieli się na dwie części: emeryturę podstawową (grunnhfeyrir) oraz kwotę zależną od dochodów (tekjutrygging). Wszyscy, którym emerytura przysługuje, mają prawo do emerytury podstawowej oraz do emerytury zależnej od dochodu, przy czym im wyższe będzie świadczenie wypłacane z systemu kapitałowego (z II filara), tym niższa będzie kwota przyznana przez ZUS w ramach dodatku zależnego od dodatkowego dochodu (tekjutrygging).

Opłaca się pracować dłużej

Mieszkaniec Islandii może odroczyć moment przejścia na emeryturę aż do 72 roku życia. W takim przypadku jego emerytura wypłacana z I filaru będzie rosła o 0,5% miesięcznie.  Natomiast marynarze, którzy przepracowali na morzu 25 lat, mogą ubiegać się o pełną emeryturę już po ukończeniu 60 roku życia.  

Obowiązkowe fundusze emerytalne

II filar działa na podobnej zasadzie jak polskie otwarte fundusze emerytalne, przy czym wysokość wpłat jest znacznie wyższa niż w Polsce: stanowi 12 proc. wynagrodzenia pracownika, z czego 8 proc. jest finansowane przez pracodawcę, a 4 proc. przez pracownika. W niektórych branżach oraz w sferze budżetowej wpłaty pracodawcy są wyższe niż 8 proc.

Pomimo że fundusze inwestują składki na rynku kapitałowym (w obligacje i akcje), emerytura jest wypłacana w systemie hybrydowym: dożywotnie świadczenie nie może być niższe niż 56 proc. ostatnich zarobków przy 40 latach opłacania składek (element systemu o zdefiniowanym świadczeniu), ale może być wyższa – jeżeli fundusz osiągnął odpowiednio wyższą stopę zwrotu uwzględniającą transfery zysków na zapewnienie emerytury obliczanej według zdefiniowanego świadczenia (element systemu o zdefiniowanej składce). Fundusze oferowane dla pracowników w sferze budżetowej działają według schematu o zdefiniowanym świadczeniu.

Fundusze emerytalne II filara powstały w Islandii w 1980 roku, czyli najstarsi uczestnicy mają już wypłacane pełne emerytury (uwzględniające 40 lat oszczędzania).

III filar podobny do PPK

Trzeci filar działa bardzo podobnie do rodzimych PPK: składki są finansowane zarówno przez pracodawcę i pracownika po takiej samej wysokości – po 2 proc. wynagrodzenia, przy czym oferowanie III filaru jest w pełni dobrowolne dla pracodawcy.

Aktywa islandzkich funduszy emerytalnych na koniec 2020 roku wyniosły 44,9 mld USD, co stanowiło wzrost o 15,4 proc. w skali roku; wartość aktywów stanowiła 194,3 proc. PKB. Średnia stopa zwrotu funduszy emerytalnych w 2020 roku wyniosła 9 proc., natomiast w okresie ostatnich 10 lat 5,8 proc., co znacznie przekraczało stopę aktuarialnego odniesienia na poziomie 3,5 proc.

Ze względu na silne zachęty finansowe do dłuższej pracy, a także etos pracy rzeczywisty wiek emerytalny w Islandii wynosi 68,5 lat.

Podsumowanie

Fenomenem systemu emerytalnego w Islandii jest połączenie dwóch elementów: bardzo niskich kosztów dla budżetu, a także rzeczywistej stopy zastąpienia wynoszącej około 100 proc. po uwzględnieniu emerytury z dwóch obowiązkowych filarów.

Niskie wydatki państwa na pokrycie świadczeń emerytalnych wynikają z tego, że w Islandii oba filary obowiązkowej emerytury stanowią system naczyń połączonych. Obniżeniu kosztów i jednoczesnej wysokiej stopie zastąpienia sprzyjały w ostatnich latach wysokie stopy zwrotu osiągane przez fundusze emerytalne. A to oznacza, że jeżeli stopy zwrotu funduszy emerytalnych w przyszłości będą niższe, będzie to miało negatywny wpływ nie tylko na wysokość emerytury, ale również na wzrost kosztów budżetowych.