Polityczne wstrząsy w Turcji. Lira i akcje runęły

Turecka policja aresztowała w środę (19 marca) Ekrema İmamoğlu, burmistrza Stambułu i głównego rywala prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana, w ramach śledztwa dotyczącego domniemanej korupcji oraz powiązań z organizacją terrorystyczną wynikających ze wsparcia, jakie mógł otrzymać od prokurdyjskiej grupy politycznej na swoją kampanię wyborczą na burmistrza w 2024 r. Jego partia odrzuciła oskarżenia, nazywając je motywowanymi politycznie i mającymi na celu eliminację najsilniejszego przeciwnika Erdoğana.

Reklama

İmamoğlu, członek opozycyjnej Republikańskiej Partii Ludowej (CHP), był uważany za potencjalnego kandydata w wyborach prezydenckich (zaplanowanych na 2028 r.). Jego zatrzymanie nastąpiło na kilka dni przed planowanymi w niedzielę prawyborami CHP, podczas których miał zostać oficjalnie nominowany na kandydata partii.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Dzień wcześniej Uniwersytet Stambulski unieważnił dyplom İmamoğlu, co uniemożliwia mu start w wyborach prezydenckich, ponieważ posiadanie dyplomu uniwersyteckiego jest warunkiem kandydowania na ten urząd w Turcji. 

Władze wprowadziły również czterodniowy zakaz organizacji demonstracji w Stambule i ograniczyły dostęp do platform mediów społecznościowych, takich jak X, YouTube, Instagram i TikTok, aby zapobiec potencjalnym protestom po aresztowaniu İmamoğlu. 

Krytycy twierdzą, że działania te wpisują się w szerszą strategię osłabienia opozycji i skonsolidowania władzy przez rządzącą Partię Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Erdoğan, który przez ponad dwie dekady dominuje na tureckiej scenie politycznej, poprowadził kraj coraz bardziej autorytarną ścieżką, zwłaszcza po tym, jak przetrwał próbę zamachu stanu w 2016 r. Jak zauważa Financial Times, w ostatnich tygodniach jego rząd rozpoczął szeroko zakrojoną kampanię represji, wymierzoną w polityków zarówno lewicowych, jak i prawicowych, dziennikarzy, akademików, a nawet astrologa, który odważył się przewidywać wyniki wyborów.

Lira najsłabsza w historii

Wydarzenia polityczne natychmiast przełożyły się na reakcję inwestorów. Turecka lira runęła (przejściowo o 15 proc.), osiągając najniższy w historii poziom powyżej 42 lir za dolara, zanim częściowo się odbiła do ok. 39 lir.

- Gwałtowny spadek tureckiej liry skomplikuje zadanie banku centralnego w obniżaniu inflacji i rodzi poważne pytania dotyczące zdolności rządu do utrzymania zaufania inwestorów do jego makroekonomicznej agendy reform - ocenia cytowany przez Reutersa William Jackson, główny ekonomista ds. rynków wschodzących w Capital Economics. - W krótkim okresie jest to duży problem dla banku centralnego. Inflacja prawdopodobnie przyspieszy w tym miesiącu, a decydenci będą musieli prawdopodobnie wstrzymać cykl luzowania polityki pieniężnej na kwietniowym posiedzeniu (zamiast obniżyć stopy procentowe o kolejne 250 punktów bazowych) - dodaje.

Indeks giełdowy BIST 100 również zanotował gwałtowny spadek o niemal 7 proc., co jest najgorszym dziennym wynikiem od końca 2023 r. Na rynku obligacji również zatrzęsło – rentowność 10-letnich papierów rządowych wzrosła o prawie 200 punktów bazowych.

Notowania indeksu BIST 100:

- Musimy poczekać i zobaczyć, czy Turcja zmierza w stronę środowiska politycznego bardziej podobnego do Rosji, jeśli chodzi o demokrację i wybory. To nie tylko atak na opozycję polityczną, ale także na kluczowe grupy biznesowe, które tradycyjnie odgrywają istotną rolę w gospodarce kraju - wskazuje cytowany przez Reutersa Wolfgano Piccoli z Teneo.

Z piekła do nieba

Turecka polityka monetarna w ostatnich latach była areną dramatycznych zwrotów akcji, głównie za sprawą niestandardowych decyzji Erdoğana, który wielokrotnie wywierał silną presję na bank centralny, zmuszając go do obniżania stóp procentowych mimo wysokiej inflacji, a zatem wbrew klasycznej teorii ekonomicznej. W latach 2019-2021 prezydent zdymisjonował trzech kolejnych prezesów banku centralnego, ponieważ opowiadali się za podnoszeniem stóp w celu walki z inflacją. W efekcie lira dramatycznie osłabła, a inflacja wzrosła do poziomów niespotykanych od dekad. Wzrosła niestabilność rynków, odpływ kapitału zagranicznego oraz dolarowe zadłużenie firm. 

Po reelekcji Erdoğana w maju 2023 r. nastąpiła znacząca zmiana kursu polityki gospodarczej. Erdoğan mianował na ministra finansów Mehmeta Şimşeka, cenionego ekonomistę, który zapowiedział powrót do klasycznej polityki monetarnej. Hafize Gaye Erkan została nową prezes banku centralnego (pierwsza kobieta na tym stanowisku), a jej misją było odbudowanie wiarygodności polityki pieniężnej. Potem doszło do serii agresywnych podwyżek stóp procentowych – z 8,5 do 45 proc. w ciągu 7 miesięcy. Inflacja zaczęła się obniżać, lira przestała tracić na wartości w tak gwałtownym tempie, a zagraniczni inwestorzy zaczęli wracać na turecki rynek obligacji, widząc poprawę wiarygodności finansowej.

Turcja przez ostatnie lata balansowała między chaosem monetarnym a ortodoksyjnymi reformami. Obecna sytuacja polityczna rzuca cień na dalszą stabilność.

- Po kilku latach poprawy nastrojów i przekonania, że w procesie politycznym, a także w polityce monetarnej, istnieje większa niezależność, teraz następuje poważne jej zakwestionowanie. To naturalny scenariusz "sell-EM" (wyprzedaży aktywów rynków wschodzących - przyp red.), ponieważ wczoraj mieliśmy jedno założenie, a dziś to założenie jest podważane - wskazuje w rozmowie z Reuterem Timothy Graf, szef strategii makroekonomicznej na region EMEA w State Street.

Dostępne na polskim rynku fundusze inwestycyjne z ekspozycją na turecki rynek akcji w skali ostatnich trzech lat zarobiły od 90 proc. (Investor Turcja i iShares II - iShares MSCI Turkey UCITS ETF (Dis) (USD)) do ponad 120 proc. (Amundi MSCI Turkey UCITS ETF (Acc) (EUR)). Licząc od początku 2025 r. zyski wynoszą od 1 do ponad 8 proc.