Co to jest fundusz inwestycyjny

Fundusz inwestycyjny – co to jest i ile można zarobić, inwestując w fundusze? Czy to w ogóle jest bezpieczne? Odpowiadamy na najprostsze i jednocześnie najważniejsze pytania.

Co to jest fundusz inwestycyjny?

Jeśli nie masz dużego doświadczenia w inwestowaniu lub dysponujesz ograniczonym czasem na analizę poszczególnych akcji czy obligacji, fundusze inwestycyjne mogą być doskonałym rozwiązaniem. To wygodny i efektywny sposób na zbudowanie zróżnicowanego portfela inwestycyjnego, nawet bez specjalistycznej wiedzy finansowej.

Fundusz inwestycyjny to forma zbiorowego inwestowania, w której majątek tworzony jest ze środków powierzonych przez wielu inwestorów – uczestników funduszu. Wpłaty te są zamieniane na jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne, które odzwierciedlają proporcjonalny udział każdego inwestora w majątku funduszu. Celem działalności funduszu jest pomnażanie pieniędzy powierzonych przez uczestników poprzez odpowiednie inwestycje.

Zgromadzonym kapitałem zarządza profesjonalista – zarządzający funduszem, który inwestuje środki w różnorodne instrumenty finansowe. Fundusze inwestycyjne inwestują m.in. w akcje spółek polskich i zagranicznych, obligacje skarbowe i korporacyjne, bony skarbowe czy instrumenty rynku pieniężnego. Skład portfela zależy od przyjętej polityki inwestycyjnej danego funduszu. Wszystkie zyski i przychody osiągnięte z inwestycji zwiększają wartość funduszu, a tym samym – wartość jednostek uczestnictwa.

💡 Definicja według ustawy: Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Fundusz inwestycyjny prowadzi działalność, ze szczególnym uwzględnieniem interesu uczestników, przestrzegając zasad ograniczania ryzyka inwestycyjnego określonych w ustawie.

Podobnie jak w przypadku lokat bankowych, zyski z funduszy inwestycyjnych podlegają 19-procentowemu podatkowi od zysków kapitałowych (tzw. podatkowi Belki), który należy uiścić po zakończeniu inwestycji.

Największą zaletą funduszu jest dywersyfikacja, czyli rozproszenie ryzyka poprzez inwestycje w różne instrumenty (akcje, obligacje, instrumenty rynku pieniężnego i instrumenty pochodne) co najmniej kilkudziesięciu podmiotów. Ile z każdego rodzaju inwestycji kupuje fundusz, zależy od celu inwestycyjnego. 

Fundusze inwestycyjne są tworzone i zarządzane przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych TFI. Muszą one posiadać zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego na prowadzenie działalność i muszą zatrudniać co najmniej dwóch doradców finansowych. Obecnie na rynku działa ponad 60 TFI, które oferują kilkaset funduszy inwestycyjnych.

Zobacz także: Jak działa fundusz inwestycyjny [INFOGRAFIKA]

Fundusze otwarte versus fundusze zamknięte

Fundusze inwestycyjne, w myśl Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, dzielimy na:

• Fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) – można w nie dowolnie wpłacać i wypłacać środki. Wartość jednostki uczestnictwa ustalana jest codziennie. Otwarte fundusze inwestycyjne cechują się wysoką płynnością i dostępnością dla szerokiego grona inwestorów.
• Alternatywne fundusze inwestycyjne (AFI), które dalej dzielimy na:
  • specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO) – mają większą swobodę w doborze strategii inwestycyjnych. Zasady uczestnictwa są bardziej ograniczone (np. tylko dla doświadczonych inwestorów lub instytucji);
  • i fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ) – uczestnicy nabywają certyfikaty inwestycyjne. Wypłata środków możliwa jest po zakończeniu okresu inwestycji lub sprzedaży certyfikatu. FIZ-y są często stosowane w przypadku funduszy nieruchomościowych lub private equity.

Każdy z wymienionych rodzajów funduszy inwestycyjnych charakteryzuje się nieco inną konstrukcją prawną oraz możliwościami inwestycyjnymi.

Specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty (SFIO) to forma funduszu inwestycyjnego otwartego, która umożliwia zawężenie grona potencjalnych jego uczestników tylko dla wybranej grupy inwestorów. W statucie funduszu można ograniczyć grupę nabywców jednostek uczestnictwa funduszu np. tylko do osób fizycznych bądź wyłącznie do osób prawnych lub tych z określoną minimalną wpłatą. Dodatkowo statut może określać specyficzny sposób odkupywania jednostek uczestnictwa.

Fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) i zamknięte (FIZ) różnią się przede wszystkim elastycznością, strukturą uczestnictwa oraz strategią inwestycyjną.

Najważniejsze różnice to:

• Tytuły uczestnictwa: Fundusze inwestycyjne otwarte emitują jednostki uczestnictwa, które nie są papierami wartościowymi i można je odkupić w dowolnym momencie po aktualnej wycenie. Fundusze zamknięte FIZ emitują certyfikaty inwestycyjne, które są papierami wartościowymi, niepodzielne i mogą być przedmiotem obrotu wtórnego, ale sprzedaż certyfikatów jest zwykle możliwa tylko w określonych terminach.
• Płynność: fundusze inwestycyjne otwarte FIO zapewniają wysoką płynność, gdyż inwestor może kupować i odkupić jednostki uczestnictwa praktycznie codziennie. Fundusze inwestycyjne zamknięte FIZ są mniej płynne, bo certyfikaty można zbywać jedynie w wyznaczonych okresach lub na rynku wtórnym, który bywa mało płynny.
• Zakres inwestycji: Fundusze zamknięte mają większą swobodę inwestycyjną i mogą lokować środki w mniej płynne aktywa, np. nieruchomości, wierzytelności, udziały w spółkach, z potencjalnie wyższą stopą zwrotu. Fundusze otwarte koncentrują się na bardziej płynnych instrumentach.
• Zarządzanie i cel inwestycyjny: FIO są bardziej uniwersalne i odpowiednie dla inwestorów potrzebujących płynności i kontroli nad środkami, z horyzontem inwestycyjnym do 1–2 lat. FIZ są częściej wybierane przez inwestorów długoterminowych, akceptujących mniejszą płynność w zamian za możliwość osiągnięcia wyższych zysków i bardziej agresywnych strategii.

Fundusze otwarte to prostsza i bardziej dostępna forma inwestowania z dużą płynnością, a fundusze zamknięte to narzędzia dla bardziej zaawansowanych inwestorów, oferujące większe możliwości inwestycyjne i dłuższy horyzont czasowy.

👉 Przeczytaj, czym się różnią fundusze otwarte od funduszy zamkniętych

Rodzaje funduszy zamkniętych

W zależności od sposobu oferowania certyfikatów (wskazanego w statucie funduszu) rozróżniamy:

• fundusze inwestycyjne zamknięte publiczne emitują certyfikaty dla szerokiego grona inwestorów. Są one dopuszczone do obrotu publicznego. Do ich utworzenia potrzebna jest zgoda Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). 
• fundusze inwestycyjne zamknięte niepubliczne emitują certyfikaty inwestycyjne, które nie są dopuszczone do obrotu publicznego. To oznacza, że nie można ich sprzedać na giełdzie. Certyfikaty te są skierowane do ograniczonej grupy inwestorów (maksymalnie 149 osób w jednej emisji), a minimalna kwota inwestycji wynosi 40 tysięcy euro. Do działania funduszu niepublicznego nie jest potrzebne zezwolenie (KNF). 

Czy pieniądze w funduszu inwestycyjnym są bezpieczne?

To jedno z najczęściej pojawiających się pytań. Spójrzmy na to pod kątem prawnym. W Polsce działanie funduszy inwestycyjnych jest dokładnie uregulowane. 

• Do powołania funduszu inwestycyjnego otwartego (FIO) potrzebne jest zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego, która sprawdza, czy warunki utworzenia FIO są zgodne z przepisami.

• Fundusz inwestycyjny to odrębna osoba prawna – majątek klientów ulokowany w funduszu jest całkowicie niezależny od majątku towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI), które nim zarządza. W przypadku ewentualnego bankructwa TFI pieniądze klientów funduszy otwartych z prawnego punktu widzenia są niezagrożone. Takiego zabezpieczenia nie ma nawet w banku.

• Aktywa funduszu przechowywane są u depozytariusza. Jest nim najczęściej bank, choć może być nim również Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych lub instytucja kredytowa. Zadaniem depozytariusza jest czuwanie nad bezpieczeństwem instrumentów finansowych zgromadzonych w funduszu.

• Klient ma ciągły dostęp do swoich środków. Fundusz inwestycyjny otwarty musi zapewnić całkowity, ciągły dostęp do środków każdemu klientowi. Ci mogą w każdej chwili złożyć zlecenie umorzenia jednostek, dlatego zarządzający funduszem musi dbać o odpowiednią płynność portfela.

👉Przeczytaj także: Pieniądze bezpieczne jak w funduszu

Jakie są rodzaje funduszy inwestycyjnych?

Rodzaje funduszy inwestycyjnych można podzielić na kilka głównych grup – w zależności od sposobu inwestowania, poziomu ryzyka, czy rodzaju instrumentów finansowych. Ze względu na politykę inwestycyjną fundusze dzielimy na:

1. Fundusze akcyjne inwestują głównie w akcje spółek notowanych na giełdzie oraz różnego rodzaju udziałowe papiery wartościowe. Mają wysoki potencjał zysku, ale też wiążą się z wyższym ryzykiem. Dobrze sprawdzają się przy inwestycjach długoterminowych. 
2. Fundusze obligacji lokują środki głównie w obligacje skarbowe, korporacyjne, papiery komunalne oraz listy zastawne, czy bony skarbowe. Są bezpieczniejsze niż fundusze akcyjne, ale oferują niższy potencjał zysku. Często wybierane przez inwestorów szukających stabilności.
3. Fundusze mieszane (zrównoważone, stabilnego wzrostu, aktywnej alokacji) łączą inwestycje w akcje i obligacje, aby zrównoważyć ryzyko i potencjalne zyski. Ich struktura zależy od strategii – np. fundusz stabilnego wzrostu ma więcej obligacji (pow. 60%), a fundusz zrównoważony – więcej akcji (od 40% do 60%). Fundusze ochrony kapitału dążą do zabezpieczenia się przed spadkiem wartości jednostki uczestnictwa poniżej określonego poziomu, a fundusze aktywnej alokacji mają zmienny udział akcji i obligacji, który może się wahać od 0% do 100%.
4. Fundusze rynku pieniężnego – inwestują w krótkoterminowe instrumenty finansowe, np. bony skarbowe. Charakteryzują się niskim ryzykiem i niewielkimi, ale stabilnymi zyskami. Często traktowane jako alternatywa dla lokaty bankowej.
5. Fundusze surowcowe – lokują kapitał w surowce lub spółki surowcowe (np. ropa, złoto, metale, energia). Ich wyniki są silnie uzależnione od sytuacji na rynkach towarowych.
6. Fundusze nieruchomości (REIT-y, fundusze FIZ nieruchomości) – inwestują w nieruchomości komercyjne lub mieszkaniowe. Mogą przynosić regularne dochody z najmu oraz wzrost wartości inwestycji w czasie.

🌍 Podział ze względu na zasięg inwestycji

• Fundusze krajowe – inwestują głównie na rynku polskim.
• Fundusze zagraniczne – inwestują w papiery wartościowe emitentów spoza Polski.
• Fundusze globalne – obejmują wiele rynków na całym świecie.

👉Przeczytaj także: Dywersyfikacja portfela - antidotum na ryzyko

Ile można zarobić na funduszach inwestycyjnych?

Inwestowanie w fundusze inwestycyjne to raczej maraton niż sprint. Są fundusze, które w przeciągu jednego roku, a nawet kilku tygodni, mogą wypracować stopę zwrotu na poziomie kilkudziesięciu procent, to historia uczy, że należy uważać. Być może inwestują wyłącznie w spółki z jednej branży, które mają za sobą świetny okres, a może wzięły za dużo ryzyka, inwestując w bardzo małe i niepłynne spółki. Oczywiście, nie ma nic złego w ryzyku, ale trzeba być go świadomym. To dlatego przed podjęciem decyzji inwestycyjnej zawsze, oprócz prognozy potencjalnego zysku, określ także czynniki ryzyka inwestycyjnego, jakie mogą wiązać się z daną inwestycją. 

Im krótszy termin inwestycji i bardziej agresywny fundusz, tym ryzyko poniesienia straty jest wyższe.

To, ile można potencjalnie zarobić na danym funduszu, zależy od jego polityki inwestycyjnej opisanej w prospekcie informacyjnym funduszu.

Większość funduszy dłużnych to produkty finansowe o niskim poziomie ryzyka inwestycyjnego. Fundusze o najbardziej konserwatywnej strategii np. inwestujących głównie w krótkoterminowe papiery dłużne możemy liczyć na zarobek zbliżony do lokaty bankowej. Z kolei w przypadku funduszy akcyjnych odniesieniem mogą być najbardziej popularne indeksy giełdowe – dla funduszy akcji polskich – WIG, a dla zagranicznych np. amerykański S&P 500 czy globalny MSCI World. 

👉Czytaj również: Ile tak naprawdę możemy zarobić na funduszach inwestycyjnych?

💡Inwestycje w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych nie gwarantują realizacji założonego celu inwestycyjnego ani uzyskania określonego wyniku inwestycyjnego, uczestnik funduszu ponosi ryzyko utraty przynajmniej części zainwestowanych środków. 

💡Wyniki inwestycyjne funduszu osiągnięte w przeszłości nie stanowią gwarancji osiągnięcia podobnych wyników w przyszłości.

Ile kosztuje fundusz inwestycyjny?

Tak, inwestowanie w fundusze inwestycyjne kosztuje. Funkcjonują opłaty dystrybucyjne – najczęściej za zakup jednostek funduszy inwestycyjnych, rzadziej – za sprzedaż. Stanowią one wynagrodzenie dystrybutora (banku, domu maklerskiego). Przeważnie pobierane są przy zakupie jednostek metodą tradycyjną, czyli np. bezpośrednio u doradcy w banku. Taka opłata przeważnie waha się w przedziale 0,5% do 5,0% wpłaconej kwoty. Czyli w najgorszym przypadku, przeznaczając na zakup jednostek uczestnictwa 100 zł, de facto inwestujemy 95 zł. Można tej opłaty uniknąć – np. inwestując na Platformie KupFundusz.pl.

Drugą i najważniejszą z punktu widzenia inwestora długoterminowego opłatą jest opłata za zarządzanie. Jest ona potrącana od wartości aktywów funduszu i jest wynagrodzeniem TFI. Przeważnie im bardziej agresywna polityka funduszu inwestycyjnego, tym wyższa opłata za zarządzanie. W najtańszych wynosi mniej niż 1%, a w najdroższych funduszach otwartych — maksymalnie 2,0% (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów od 2022 roku nie może przekroczyć 2,0%). Opłata za zarządzanie jest niejako „zaszyta” w wynikach funduszu – pomniejsza potencjalny wynik inwestycji. Na co dzień jest mało odczuwalna, gdyż rozkładana jest ona po równo na każdy dzień notowań w danym roku.

Opłaty w funduszach inwestycyjnych to jeden z najważniejszych (a wielu twierdzi, że najważniejszy) czynnik, który decyduje o stopie zwrotu z inwestycji, szczególnie wieloletniej. Warto więc wybierać te fundusze, które na tle konkurentów mają niskie opłaty. Jak to sprawdzić? Na przykład na profilu każdego funduszu.

👉Przeczytaj także: Za co płacimy, inwestując w fundusze?

Jak zainwestować w fundusz inwestycyjny?

Zasadniczo są dwa sposoby inwestycji. Tradycyjny – idziemy do doradcy finansowego – czy to pracującego w naszym banku, czy niezależnego (np. z polecenia znajomego). Wzorowo wygląda to tak, że spotykamy się z nim twarzą w twarz, rozmawiamy o naszych finansach i potrzebach, a na koniec doradca stara się dobrać najlepiej dopasowane do nas produkty inwestycyjne (na przykład fundusze). Dobry doradca pomoże nam również monitorować wyniki inwestycji. Jednym z jego zadań jest dobranie produktu do naszego poziomu akceptacji ryzyka. Powinien też studzić emocje, gdy na rynkach robi się gorąco.

Druga droga jest dla samodzielnych. Jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych można kupować przez internet. Powstaje coraz więcej platform sprzedaży, a ich największą zaletą w większości jest brak opłat dystrybucyjnych. Internetowy kanał sprzedaży staje się coraz bardziej popularny – oprócz funduszy bez opłat dystrybucyjnych, inwestorzy dostają narzędzia do oceny wyników poszczególnych funduszy na tle konkurencji oraz narzędzia do oceny i monitorowania wyników portfeli. Niewątpliwą zaletą niezależnych internetowych platform sprzedaży jest dostępność w ofercie funduszy inwestycyjnych z różnych TFI. Jedną z nich jest KupFundusz.pl. 

Sprawdź, na czym polega inwestowanie pieniędzy w fundusze inwestycyjne na Kupfundusz.pl