IKE, IKZE, PPE, PPK i OIPE to formy tzw. dodatkowego oszczędzania na emeryturę należące do trzeciego filaru systemu emerytalnego. To oznacza, że wbudowane są w nie ulgi podatkowe, pozwalające więcej zaoszczędzić
Co to jest III filar?
Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest trzeci filar. W dużym uproszczeniu jest to sformalizowana i w jakiejś formie wspierana przez państwo forma oszczędzania na cele emerytalne. Trzeci filar został utworzony wraz z reformą emerytalną z 1999 roku, której celem było zdywersyfikowaniu źródeł pochodzenia emerytur Polaków. W miejsce dotychczasowego systemu opartego na emeryturze z ZUS zaproponowano system, w którym świadczenie mieliśmy otrzymywać z trzech instytucji: ZUS/FUS (I filar), otwartych funduszy emerytalnych – OFE (II filar) oraz instytucji, w których będziemy gromadzić dodatkowe oszczędności emerytalne (III filar). Uczestnictwo w dwóch pierwszych filarach miało być obowiązkowe (w OFE od kilku lat nie jest), a w III filarze – dobrowolne.
Reklama
Decydując się na trzeci filar, mamy do wyboru:
- PPE - pracownicze programy emerytalne – oszczędzamy za pośrednictwem zakładów pracy, płatnikiem składki jest pracodawca,
- IKE- indywidualne konto emerytalne,
- IKZE - indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego – oba konta zakładamy indywidualnie, a środki w nich gromadzone pochodzą z naszych oszczędności,
- PPK – pracownicze plany kapitałowe (od 2019 roku).
Czy PPE się opłaca?
Najkorzystniejszą formą oszczędzania na emeryturę w ramach III filaru są pracownicze programy emerytalne (PPE). Składki są finansowane przez pracodawcę, czyli są pewnego rodzaju bonusem dla pracownika. Problemem jest jednak to, że nie każdy z nas ma możliwość uczestniczenia w PPE, gdyż niewielu pracodawców się na nie zdecydowało (czy to ze względów finansowych, czy proceduralnych). Poza tym z uczestnictwa w PPE wyłączona jest liczna grupa osób (samozatrudnieni, osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, pracownicy administracji czy osoby zatrudnione w sektorze produkcji rolnej i ubezpieczone w KRUS).
PPE są tworzone przez pracodawcę, u którego jesteśmy zatrudnieni. Może do niego przystąpić każdy pracownik, który spełnia warunek minimalnego stażu pracy u danego pracodawcy (ustawowo 3 mies., okres ten może być zmieniony) i który wyrazi wolę przystąpienia. Pracodawca, tworząc PPE, przyjmuje na siebie obowiązek finansowania składki podstawowej za pracowników (maksymalnie 7% pensji brutto), którzy przystąpią do programu. Ponadto pracownik może do PPE odprowadzać dodatkowe kwoty, pochodzące z jego wynagrodzenia (w skali roku nie więcej niż ustalony przez Ministerstwo Pracy limit wpłat).
Poznaj zasady PPE na INFOGRAFICE
Czym się różnią IKE i IKZE? Co jest korzystniejsze?
Ponieważ PPE prowadzi stosunkowo niewielu pracodawców, dla większości z nas pytanie o przyszłą dodatkową emeryturę będzie sprowadzało się do wyboru pomiędzy IKE oraz IKZE. Oba programy działają na zbliżonych zasadach i dla większości Polaków są praktycznie nierozróżnialne. Na ogół decyzję o uczestnictwie w IKE bądź IKZE podejmujemy samodzielnie i do nas należy wygospodarowanie środków na ten cel.
Podstawową cechą odróżniającą oba typy kont są ulgi - korzyści podatkowe są inaczej rozłożone w czasie.
W IKZE występują one na bieżąco w trakcie oszczędzania. Wpłaty są zwolnione z podatku dochodowego, czyli możemy je co roku odliczyć od postawy opodatkowania w rozliczeniu z fiskusem, zmniejszając kwotę należnego podatku (korzyść ta jest różna w zależności od tego, w jakim progu podatkowym jesteśmy – 18% czy 32%). Jednakże od uzyskanego w przyszłości świadczenia, będzie naliczony ryczałtowy podatek dochodowy (10% od wypłacanych środków). W IKE korzyść podatkową odczuwamy natomiast dopiero w fazie wypłaty środków, czyli w okresie pobierania emerytury.
Według wyliczeń KNF-u, wpłacając na identycznych warunkach te same kwoty do IKE oraz IKZE, za sprawą modeli opodatkowania, wyższe świadczenie emerytalne netto uzyskamy z IKE (przy założeniu, że zwroty podatku w IKZE przeznaczymy na konsumpcję). Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę sumę korzyści finansowych, jakie uzyskamy w obu systemach, za sprawą różnicy w stawce podatkowej (zwrot 18% lub 32% zainwestowanych środków w formie ulgi podatkowej) i wypłacie środków (10% ryczałt od wypłaty), więcej zyskamy, oszczędzając poprzez IKZE. Poza tym, zwroty podatku w przypadku IKZE można reinwestować, ponownie je wpłacając do IKZE i powiększając kapitał emerytalny.
Pozostaje odpowiedzieć sobie na pytanie, co jest ważniejsze: większe środki finansowe na emeryturze, czy też zapewnienie sobie może nieco niższej dodatkowej emerytury, ale bez nadmiernego ograniczania bieżących potrzeb.
Limit wpłat
Kolejna kwestia mająca wpływ na to, która forma jest korzystniejsza to limit wpłat. Dla przykładu w 2018 roku na IKE można było wpłacić maksymalnie 13 329 zł, natomiast na IKZE – 5 331 zł. Jeżeli więc zamierzamy oszczędzać więcej, warto zastanowić się nad IKE.
Sprawdź aktualne limity wpłat na IKE i IKZE
Wiek uprawniający do wypłaty
Istotnym aspektem, jaki warto wziąć pod uwagę, rozważając, który typ konta wybrać, jest wiek oszczędzającego, po którego osiągnięciu następuje zwolnienie z podatku. W przypadku IKE, prawo do środków uzyskujemy w wieku 60 lat, a nawet ukończenia 55. roku życia, o ile nabyliśmy wcześniejsze uprawnienia emerytalne, pod warunkiem że dokonywaliśmy wpłat w 5 dowolnych latach albo większość naszych środków została wpłacona 5 lat przed złożeniem przez nas wniosku o wypłatę. Z kolei dostęp do środków zgromadzonych na IKZE uzyskamy po osiągnięciu 65 roku życia, przy czym również warunkiem koniecznym jest dokonanie wpłat w 5 dowolnych latach kalendarzowych.
Wcześniejsze wypłaty
Dla wielu oszczędzających istotna jest możliwość wcześniejszego wykorzystania środków, czy też całkowitego wyjścia z programu. Zarówno w przypadku IKE, jak i IKZE, w sytuacji podbramkowej możemy sięgnąć po zgromadzone przez nas środki wcześniej. W obu przypadkach od wypracowanego zysku zostanie naliczony podatek Belki.
W przypadku IKE możemy wypłacić część środków (tzw. zwrot częściowy) lub całość (zwrot całkowity). Możliwe jest ponowne nałożenie nowego IKE. W IKZE, w przeciwieństwie do IKE, nie mamy możliwości dokonania częściowego zwrotu, możemy jedynie wypłacić całość zgromadzonych środków (zwrot całkowity). Jest to równoznaczne z zamknięciem konta oraz zapłaceniem podatku według obowiązującej skali podatkowej. Kwotę zwrotu dolicza się jako przychód w zeznaniu podatkowym za rok, w którym taki zwrot nastąpił (instytucja finansowa wystawia PIT 8c).
Odpowiedź na pytanie „Co wybrać” nie jest więc jednoznaczna. Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem jest zdecydowanie się na oba konta i potraktowanie ich jako produkty komplementarne. Najbardziej liczy się bowiem samo systematyczne oszczędzanie nawet niewielkich kwot, jeżeli tylko rozpoczęte jest odpowiednio wcześnie. Środki, które odprowadzamy, są inwestowane przez długie lata, co minimalizuje efekty przejściowych wahań wartości aktywów, charakterystycznych dla rynku kapitałowego w krótkiej perspektywie.
Dodatkowe informacje:
- IKE/IKZE może założyć każdy, kto ukończył 16. rok życia lub osoba młodsza, pod warunkiem że w tym roku, w którym dokonała wpłaty, była zatrudniona na podstawie umowy o pracę i z tej pracy uzyskała wynagrodzenie.
- Każdy może posiadać zarówno IKE, jak i IKZE.
- Każdy może posiadać tylko jedno IKE i tylko jedno IKZE.
- Na IKE/IKZE środki może gromadzić wyłącznie jeden oszczędzający – nie jest możliwe założenie wspólnego, „małżeńskiego” konta.
- Wybór typu instytucji, do której będziemy wpłacać środki, zależy od naszych preferencji dotyczących sposobu zarządzania oraz poziomu oczekiwanych zysków i akceptowalnego ryzyka. Do wyboru mamy: fundusze inwestycyjne, banki (lokat), zakłady ubezpieczeń (polisy z UFK), podmioty prowadzące działalność maklerską, dobrowolne fundusze emerytalne.
- Poza ograniczeniami dotyczącymi maksymalnej wysokości wpłat nie istnieją żadne inne wymogi określające częstotliwość wnoszenia środków czy poziom minimalnej wpłaty. Nie ma obowiązku dokonywania corocznych wpłat.
- W każdym momencie możemy rozwiązać dotychczasową umowę i zawrzeć nową z nowym podmiotem oraz przetransferować zgromadzone środki do kolejnej instytucji.
- Możliwa jest też zmiana formy oszczędzania. Można przenieść środki zgromadzone na IKE do PPE. Jedynie gromadzenie oszczędności w IKZE nie daje możliwości ich przeniesienia do IKE bądź do PPE.
- Wypłata środków zgromadzonych na IKE/IKZE po osiągnięciu wymaganego wieku może być jednorazowa, jak i w formie rat, których częstotliwość może określić sam oszczędzający. Dodatkowo w przypadku IKZE, raty mają być wypłacane przez co najmniej 10 lat, chyba że oszczędzanie trwało krócej niż 10 lat. Dokonanie wypłaty jest równoznaczne z zakończeniem oszczędzania w ramach IKE/IKZE, tzn. nie ma możliwości jednoczesnego kontynuowania gromadzenia i wypłaty środków.
- W przypadku śmierci uczestnika PPE/IKE/IKZE środki wypłacane są na rzecz wskazanej przez niego osoby (lub osób) lub na rzecz spadkobierców, jeżeli nie zostaną wyznaczone osoby uposażone. Środki zgromadzone na IKE mogą także zostać przeniesione na IKE osoby uprawnionej do odbioru tych środków albo na jej rachunek prowadzony w ramach PPE. W przypadku IKZE, oszczędności te mogą trafić na IKZE osoby uprawnionej.
Przydatne linki:
MPiPS: Co trzeba wiedzieć o IKE
MPiPS: Co trzeba wiedzieć o IKZE
KNF: Pracowniczy program emerytalny. Czy to się opłaci? PORADNIK
