Zbrojeniówka w Europie na fali. Jak w nią zainwestować?

Prezydent Emmanuel Macron zaprosił w poniedziałek siedem krajów, w tym Polskę i Wielką Brytanię, do dyskusji na temat zwiększenia wydatków zbrojeniowych w obliczu nacisków prezydenta Donalda Trumpa na szybkie zakończenie wojny w Ukrainie. Amerykańscy urzędnicy jasno dali też do zrozumienia, że Stany Zjednoczone nie będą już dłużej finansować bezpieczeństwa Europy. Przywódcy europejscy stanęli zatem przed zadaniem odbudowy militarnej potęgi po blisko 80 latach, w których bezpieczeństwo kontynentu było w dużej mierze uzależnione od USA. 

Reklama

Administracja prezydenta USA Donalda Trumpa poinformowała, że chce osiągnąć zawieszenie broni w Ukrainie do Wielkanocy. Jak zauważa agencja Bloomberg, prezydent USA spieszy się z działaniami mającymi na celu zakończenie wojny w Ukrainie, bo gdyby doszło do podpisania rozejmu przed 20 kwietnia, oznaczałoby to, że zostanie on osiągnięty w ciągu pierwszych 100 dni jego prezydentury (setny dzień przypada 1 maja). Europejscy urzędnicy obawiają się, że prezydent Wołodymyr Zełenski może zostać zmuszony do katastrofalnego porozumienia, jeśli nie uda im się szybko opracować planu udzielenia mu wsparcia wojskowego. 

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Ceny europejskich obligacji skarbowych - od niemieckich, przez francuskie, po włoskie - spadły w poniedziałek, równocześnie notowania akcji europejskich spółek zbrojeniowych jak niemieckiego Rheinmetall (produkcja pojazdów opancerzonych i systemów uzbrojenia), szwedzkiego Saab AB (produkcja myśliwców i systemów radarowych), brytyjskiego BAE Systems Plc, włoskiego Leonardo SpA (m.in. śmigłowce) czy francuskiego Thales SA (elektronika obronna, systemy komunikacji) skoczyły w górę. Inwestorzy sprzedają obligacje i kupują akcje spółek zbrojeniowych, bo zakładają, że Europa będzie potrzebowała większej emisji długu, aby sfinansować wojskowe inwestycje. Perspektywa wzrostu wydatków na zbrojenia oznacza presję na europejskie stopy procentowe i bardziej strome krzywe. Równocześnie na zwiększonych wydatkach zbrojeniowych Europy skorzystają spółki z tego sektora, co znajduje odzwierciedlenie w ich notowaniach.

Koniec "dywidendy pokoju"

Od lat 60. ubiegłego wieku wydatki na obronność w Europie systematycznie malały w relacji do PKB, osiągając najniższy poziom w ostatniej dekadzie. Dopiero w 2022 r., po ataku Rosji na Ukrainę, trend ten się odwrócił - w 2024 r. nakłady wojskowe w UE sięgnęły niespełna 2 proc. PKB. W USA wyniosły w tym czasie 3,4 proc. PKB. Polska wyróżnia się na tle innych krajów UE, bo na obronność w 2024 r. przeznaczyła aż 4,1 proc. PKB, najwięcej wśród państw członkowskich. Niemcy w tym samym roku wydatkowały na ten cel zaledwie 2,1 proc. PKB, po raz pierwszy osiągając zalecany przez NATO próg 2 proc.

W ostatnich latach Unia Europejska mogła pozwolić sobie na wydawanie mniej na obronność niż Stany Zjednoczone, korzystając z tzw. dywidendy pokoju. Dziś jednak rosnące napięcia geopolityczne zmuszają Europę do rewizji tego podejścia. Według szacunków Bloomberg Economics, modernizacja sił zbrojnych oraz ochrona Ukrainy mogą kosztować największe europejskie gospodarki nawet 3,1 bln USD w ciągu najbliższej dekady. Z kolei pod koniec 2024 r. w mediach pojawiły się doniesienia o nowym europejskim programie finansowania o wartości nawet 500 mld euro (2,7 proc. PKB UE). Środki te miałyby uzupełnić dotychczasowe wydatki i umożliwić osiągnięcie nowych celów w zakresie obronności. Zwiększenie budżetów wojskowych w Europie wiąże się jednak z dwoma kluczowymi wyzwaniami. Pierwsze to redukcja nakładających się inwestycji w sektorze zbrojeniowym między poszczególnymi państwami członkowskimi (co zostało podkreślone w tzw. raporcie Draghiego) i wybór najmniej destabilizującej strategii finansowania.

- Jeśli Europa zamierza zwiększyć wydatki wojskowe do 2,5-3 proc. PKB, konieczne będzie coroczne przeznaczanie dodatkowych 0,3 proc. do 1,75 proc. PKB na obronność w poszczególnych krajach UE. Jednak osiągnięcie tego poziomu nie nastąpi z dnia na dzień. Modernizacja armii stała się bardziej kapitałochłonna, zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych, co oznacza konieczność stopniowego wdrażania wieloletniego planu finansowania. Bez długoterminowej strategii, uwzględniającej zarówno inwestycje w nowoczesne technologie wojskowe, jak i zwiększenie zdolności produkcyjnych sektora zbrojeniowego, osiągnięcie tych celów może okazać się trudnym wyzwaniem - zauważają analitycy Goldman Sachs.

W obliczu rosnących wydatków na obronność Europa musi znaleźć odpowiednie źródła finansowania. Eksperci Goldmana wskazują na trzy główne opcje: zadłużenie narodowe poszczególnych państw, emisję unijnego długu w ramach istniejących programów oraz stworzenie nowego europejskiego mechanizmu pożyczkowego przeznaczonego na wydatki wojskowe. Żadne z tych rozwiązań nie zostanie jednak wdrożone wcześniej niż w drugiej połowie 2025 r. Nakłady na zbrojenia będą miały też bezpośrednie konsekwencje fiskalne.

- Szacuje, że coroczny wzrost wydatków rządowych na obronność wyniesie od 85 do 175 mld euro, co spowoduje wzrost deficytu strukturalnego o 0,5-1 proc. PKB do 2027 r. To dodatkowe obciążenie dla już napiętych unijnych reguł fiskalnych, które mogą wymagać rewizji w obliczu nowych priorytetów geopolitycznych - zauważają eksperci Goldmana.

Pokrycie wydatków obronnych poprzez krajowy dług publiczny może wejść w konflikt z unijnymi zasadami konsolidacji fiskalnej, zwłaszcza we Francji i Włoszech, gdzie wskaźniki zadłużenia są już wysokie. Wprowadzenie trwałego wyjątku od tych reguł wymagałoby długiego procesu reform. Zdaniem Goldmana bardziej prawdopodobne wydaje się uruchomienie klauzuli ucieczki, co zresztą zaproponowała już przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. Atutem tego rozwiązania jest fakt, że nie wymaga ono reformy unijnych reguł fiskalnych, a jedynie zatwierdzenia przez Radę Europejską, co znacznie przyspiesza reakcję Europy na rosnące potrzeby obronne. Taka decyzja zapewniłaby jednak tylko tymczasowe rozwiązanie problemu finansowania, ponieważ klauzula ucieczki nie może być stosowana w sposób trwały. 

Eksperci Goldman Sachs przewidują, że Unia Europejska zastosuje sekwencyjne podejście, łącząc różne źródła finansowania. W pierwszej kolejności wykorzystane zostaną zadłużenie narodowe oraz przekierowanie środków z programu Next Generation EU (NGEU), co pozwoli na pokrycie wydatków obronnych do 2026 r. W tym czasie UE miałaby więcej przestrzeni na stworzenie stałego mechanizmu finansowania wojskowego opartego na długoterminowych składkach państw członkowskich. Najważniejszym skutkiem dla rynków finansowych będzie rozszerzenie unijnej emisji długu poza ramy obecnego programu NGEU, co stanie się kluczowym elementem wzrostu wydatków na obronność.

Długoterminowo, inwestycje w sektor obronny mogą okazać się impulsem rozwojowym, przyczyniając się do wzrostu gospodarczego poprzez modernizację infrastruktury przemysłowej oraz zwiększenie produkcji. Jednak to, czy Europa zdoła skutecznie zrównoważyć te zmiany, pozostaje otwartym pytaniem.

Jak zainwestować w sektorze zbrojeniowym?

Nie ulega jednak wątpliwości, że od wybuchu wojny w Ukrainie temat związany z bezpieczeństwem i obroną stał się jednym z głównych przedmiotów zainteresowania inwestorów. To znajduje odzwierciedlenie w notowaniach firm działających w sektorze zbrojeniowym, a tym samym - stopach zwrotu funduszy skupionych wokół tego tematu. Na polskim rynku dostępne są 3 "dolarowe" ETF-y, inwestujące w szeroko pojętą zbrojeniówkę. Jedynie w tym roku ich stopy zwrotu wynoszą od 7,5 do 12 proc. W skali ostatnich dwunastu miesięcy zyski sięgają od 24 do ponad 40 proc. Są to młode ETF-y - wszystkie powstały już po rosyjskiej inwazji. 

Stopy zwrotu "zbrojeniowych" ETF-ów za ostatnie 12 miesięcy:

HAN Future of Defence UCITS ETF (Acc) (USD) powstał w lipcu 2023 r. i od tego czasu zarobił ponad 71 proc. Jest zarządzany pasywnie i naśladuje zachowanie indeksu EQM Future of Defence, który grupuje przedsiębiorstwa generujące przychody z wydatków na obronność i cyberobronę krajów NATO oraz ich sojuszników. Indeks obejmuje 60 spółek, m.in. amerykańskich, francuskich, czy brytyjskich. Poziom kosztów całkowitych funduszu (TER) wynosi 0,49 proc. w skali roku. W ofercie krajowych brokerów dostępna jest 1 klasa jednostek funduszu w walucie USD.

VanEck Defense UCITS ETF (Acc) (USD) działa od końca marca 2023 r. i w tym czasie zyskał aż 95 proc. Również jest zarządzany pasywnie i dąży do odwzorowania zwrotu z indeksu MarketVector Global Defense Industry, który daje możliwość ekspozycji na globalne spółki działające w sektorze wojskowym lub obronnym. VanEck Defense UCITS ETF posiada notyfikację Komisji Nadzoru Finansowego. Poziom kosztów całkowitych jest nieco wyższy i wynosi 0,55 proc. w skali roku. W ofercie brokerów dostępny jest w dolarze.

Najmłodszym funduszem, bo działającym nieco ponad rok jest iShares V - iShares Global Aerospace & Defence UCITS ETF (Acc) (USD). Licząc od startu notowań jego stopa zwrotu przekracza 25 proc. Naśladuje indeks S&P Developed BMI Select Aerospace & Defense 35/20 Capped, który mierzy wyniki spółek z sektora lotniczego i obronnego w krajach rozwiniętych. Indeks ten jest oparty na szerokim indeksie S&P Developed BMI i obejmuje firmy spełniające określone kryteria wielkości oraz płynności, sklasyfikowane w podsektorze "Aerospace & Defense" według standardu GICS. iShares V - iShares Global Aerospace & Defence UCITS ETF (Acc) to najtańszy fundusz z całej trójki - TER w jego przypadku wynosi 0,35 proc. w skali roku. Również posiada notyfikację KNF i również dostępny jest w amerykańskiej walucie.

W ofercie krajowych TFI nie znajdziemy funduszy skupionych wokół sektora zbrojeniowego. Wśród tematów "pokrewnych" przewija się natomiast cyberbezpieczeństwo. Na to postawił m.in. inPZU Akcje Sektora Cyberbezpieczeństwa O, ale spółki z tego sektora znajdziemy także w portfelach funduszy tzw. megatrendów (np. Pekao Megatrendy, Generali Akcji: Megatrendy). Cyberbezpieczeństwo odgrywa fundamentalną rolę w kontekście obronności. Współczesne konflikty zbrojne nie ograniczają się już bowiem wyłącznie do tradycyjnych działań wojennych. Cyberataki stały się narzędziem strategicznym wykorzystywanym do destabilizacji państw, paraliżu ich infrastruktury oraz prowadzenia wojny informacyjnej. Dlatego w ramach zwiększania budżetów wojskowych, rządy przeznaczają coraz większe środki również na rozwój cyberobrony. A to również wpływa na spółki z tego sektora. Dość powiedzieć, że wspomniany wyżej inPZU Akcje Sektora Cyberbezpieczeństwa O od początku swojej działalności (październik 2023 r.) zarobił już ponad 55 proc., a jedynie w tym roku powiększył portfel o niemal 14 proc.