Raport IZFiA: wyzwania branży funduszy

Przekształcenie OFE

Rozpoczęte jeszcze w 2017 r. prace nad wdrożeniem ustawy mającej na celu likwidację OFE, w 2020 r. zostały wstrzymane przez wybuch pandemii COVID-19. Wrócono do nich na początku 2021 r., kiedy rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne z kilkoma zmianami wpłynął do Sejmu RP. Zmiany polegały głównie na przesunięciu terminów, w tym terminu wejścia w życie z 1 czerwca 2020 r. na 1 czerwca 2021 r. W momencie przygotowywania tego raportu wciąż trwały prace nad projektem, między innymi związane z wysokością opłaty przekształceniowej. Dochowanie planowanego terminu wejścia ustawy w życie było praktycznie niemożliwe.

Reklama

TFI bardziej transparentne - katalog Dobrych Praktyk Informacyjnych

We wrześniu 2020 r. Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami wspólnie z Analizami Online ogłosiła projekt Dobrych Praktyk Informacyjnych, któremu patronatu udzieliła Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz PFR Portal PPK. Założenia projektu były wcześniej dyskutowane w środowisku branżowym, w szczególności wśród podmiotów zrzeszonych w IZFiA. Inicjatywą samoregulacji objęte są Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, które w swojej ofercie posiadają fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) i specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO), a także wszystkie podmioty zarządzające Pracowniczymi Planami Kapitałowymi.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Stosowanie Dobrych Praktyk Informacyjnych przez instytucję finansową polega na wdrożeniu określonych rekomendacji w pięciu obszarach komunikacji:

• regularna publikacja składów portfeli funduszy (co najmniej raz na kwartał);
• regularne publikowanie danych o bilansie sprzedaży funduszy (co miesiąc);
• prezentowanie struktury portfela funduszu (według typów lokat oraz o ekspozycji walutowej funduszu);
• prezentowanie stóp zwrotu benchmarku funduszu oraz samego funduszu w określonych horyzontach inwestycyjnych;
• publikowanie opłat dla wszystkich typów jednostek uczestnictwa.

Uruchomione z początkiem 2021 r. Dobre Praktyki już po pierwszym kwartale znalazły odzwierciedlenie w bardzo wyraźnym wzroście transparentności rynku funduszy w Polsce. Współczynnik realizacji Dobrych Praktyk w trzy miesiące wzrósł z 36% do 70%, a wyzwaniem będzie przebicie bariery 90% na koniec roku. Na koniec I kwartału 2021 r. komplet Dobrych Praktyk wypełniało prawie 40% funduszy inwestycyjnych, 8 TFI wprowadziło Dobre Praktyki dla całej swojej oferty funduszy otwartych, a kilka kolejnych znajdowało się na ostatnim etapie prac wdrożeniowych.

Nowy produkt emerytalny – OIPE

W wyniku rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r., pojawił się projekt ustawy powołującej do życia kolejny produkt, jakim będzie Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE). Każdy kraj członkowski będzie mógł stosować własny system ulg i zachęt podatkowych. W Polsce został przyjęty model podatkowy jaki obowiązuje w IKE (wpłata po opodatkowaniu, zyski z inwestycji wolne od podatku i wolna od podatku wypłata), podczas gdy w większości krajów w produktach indywidualnych jest stosowane rozwiązanie takie jakie jest w IKZE (odpis podatkowy przy wpłatach ulga w podatku Belki, opodatkowana wypłata). Najważniejszą różnicą między OIPE a IKE jest transgraniczny charakter OIPE. Dostawcy tego produktu, którymi według projektu ustawy mogą być otwarte fundusze inwestycyjne (FIO i SFIO) oraz zakłady ubezpieczeń na życie, będą mogli oferować konta we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Uczestnicy OIPE będą mieli uprawnienia do transferu środków do OIPE oferowanego w kraju nowego zatrudnienia. Obecnie planowane wejście w życie ustawy to sierpień 2021 r.

Wypracowanie modelu opłaty dystrybucyjnej

Od 2018 r. jednym z ważniejszych tematów w branży funduszy inwestycyjnych pozostaje kwestia modelu opłaty dystrybucyjnej. W grudniu 2018 r. zostało opublikowane stanowisko Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie zachęt przy sprzedaży jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, zgodnie z którym dystrybutorzy utracili możliwość pobierania wynagrodzenia od TFI w postaci części opłaty za zarządzanie funduszami (tzw. kick back). Opublikowane we wrześniu i grudniu 2019 r. kolejne stanowiska w tej sprawie uregulowały możliwość pobierania marży przez dystrybutorów i poszerzyły katalog kosztów uwzględnianych w rozliczeniach między dystrybutorami i TFI. Równolegle przedstawiciele branż działających na rynku kapitałowym (Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami wraz z organizacjami zrzeszającymi dystrybutorów) wypracowała wspólne stanowisko, opierające się na modelu luksemburskim. [IZFiA1] 

Struktura opłat pobieranych od aktywów w Polsce odbiega od rozwiązań stosowanych w innych krajach Unii Europejskiej. W innych reżimach prawnych oprócz standardowej opłaty za zarządzanie pobierane są np.: opłata serwisowa lub opłata administracyjna, a dodatkowo dla detalicznych klas jednostek także opłata dystrybucyjna. Stawka każdej z tych opłat podlega ograniczeniom statutowym. Tymczasem w Polsce obowiązuje jedna kategoria opłaty, czyli opłata za zarządzanie, z której pokrywane są inne koszty, w tym przede wszystkim wynagrodzenie dla dystrybutora, i która zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów od 1 stycznia 2022 r. będzie mogła wynosić maksymalnie 2% WAN funduszu w skali roku. Tym samym maksymalny poziom opłat możliwych do pobrania przez polskich zarządzających zostanie ustalony na poziomie niższym o około 0,5 pkt proc. od standardów zachodnich, przy dużo wyższych kosztach działalności wynikających m.in. z niższego poziomu aktywów pod zarządzaniem, niż ma to miejsce na bardziej rozwiniętych rynkach.

Prezentowane przez rynek rozwiązania tego problemu, który narastał już od kilku lat, mają na celu zapewnienie bardziej przejrzystej struktury opłat z punktu widzenia klienta, ale również umożliwienie stworzenia struktury opłat zbliżonej do tej funkcjonującej na rynkach zagranicznych. Tym samym zlikwidują mylne wrażenie, że polskie fundusze są droższe od zagranicznych, podczas gdy z jednej opłaty pokrywają one to, co w innych reżimach prawnych zaadresowane jest przez kilka odrębnych opłat.

Deregulacja i likwidacja gold-platingu

Od wielu miesięcy trwają prace i rozmowy mające na celu eliminację z przepisów sektorowych regulacji, które są nadmiarowe, w tym takich, które są bardziej rygorystyczne niż wdrażane przepisy unijne, prowadząc do dyskryminacji krajowych podmiotów. Kwestie te obejmą postulaty zawarte w przygotowanym przez IZFiA dokumencie Propozycje zmian legislacyjnych wspierających rozwój rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce. Jedna z nich dotyczy możliwości łączenia FIZ-ów – obecnie taką możliwość mają jedynie fundusze prowadzące działalność jako fundusze aktywów niepublicznych i to w niepełnym zakresie. Inny postulat dotyczy umożliwienia kontaktowania się z uczestnikami z wykorzystaniem elektronicznych form komunikacji.

Wytyczne ESMA dotyczące success fee

W listopadzie 2020 r. Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) opublikował wytyczne dotyczące wynagrodzenia za zarządzanie w formule opłaty za wynik. Dotyczą one funduszy inwestycyjnych typu UCITS (czyli polskich funduszy otwartych FIO) oraz wybranych funduszy alternatywnych skierowanych do klientów detalicznych (czyli SFIO). Wytyczne mają służyć m.in. temu, by stosowane modele opłat za wyniki były zgodne z zasadami uczciwego i rzetelnego postępowania. Ponadto, mają zapobiegać obciążaniu funduszu i jego inwestorów nadmiernymi kosztami. Zakres wytycznych obejmuje pięć obszarów: metody obliczania opłaty za wyniki, spójność modelu opłaty za wyniki z celami, strategią i polityką inwestycyjną funduszu, częstotliwość naliczania opłaty za wyniki, odrabianie ujemnych wyników (strat) oraz informowanie o modelu opłaty za wyniki.

Zgodnie z dokumentem wytyczne te mają zastosowanie od początku stycznia 2021 r., przy czym do istniejących wcześniej funduszy znajdą one zastosowanie od stycznia 2022 r. Planowane jest wypracowanie we współpracy z nadzorcą minimalnego standardu naliczania tego rodzaju opłat.

Inwestowanie w zgodzie z ESG

Od kilkunastu lat rośnie zainteresowanie inwestowaniem w zgodzie z ESG, czyli uwzględniającym czynniki środowiskowe, społeczne oraz zasady ładu korporacyjnego (Environmental, Social, Governance). Organy regulacyjne w Europie pracują nad przepisami wymuszającymi konkretne działania w tym zakresie. Mają one na celu przekierowanie przepływów kapitału w kierunku inwestycji zrównoważonego rozwoju, poprzez wspieranie m.in. przejrzystości działań w finansach i działalności gospodarczej. W 2019 r. Komisja Europejska ogłosiła tzw. Zielony Ład, a jednym z efektów prac legislacyjnych było Rozporządzenie SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation) Parlamentu Europejskiego i Rady (UE). Obowiązuje ono od 10 marca 2021 r., a pełne wdrożenie potrwa co najmniej do końca 2022 r.

Rozporządzenie ma na celu zwiększenie przejrzystości w zakresie zrównoważonego rozwoju, zapobieganie „zielonemu praniu” i umożliwianie porównań w celu podjęcia zrównoważonych decyzji inwestycyjnych. Nakłada ono na podmioty oferujące produkty inwestycyjne i świadczące usługi doradztwa inwestycyjnego, w tym zarządzających funduszami, obowiązki ujawniania na swoich stronach internetowych różnych niefinansowych informacji dotyczących działań w zakresie zrównoważonego rozwoju, zarówno na poziomie jednostki, jak i oferowanych produktów.

To pierwsza faza SFDR. W drugiej fazie uczestnicy rynku będą musieli wdrożyć przepisy zawierające więcej szczegółów na temat treści, metodologii i prezentacji ujawnień - tak zwane informacje Poziomu 2. Raport końcowy zawierający projekt wymagań (RTS) został opublikowany 4 lutego 2021 r., oczekuje się, że zostanie zatwierdzony, a następnie wdrożony 1 stycznia 2022 r.

Rozporządzenie SFDR to dopiero pierwszy duży krok. Kolejnym krokiem będzie wdrożenie rozporządzenia wprowadzającego taksonomię, czyli akt zawierający obiektywne kryteria umożliwiające ustalenie, czy daną działalność można uznać za zrównoważoną środowiskowo. Na taksonomię złoży się 6 zestawów celów środowiskowych, z których każdy będzie zawierał listy „technicznych kryteriów selekcji”. W 2022 r. zaczną obowiązywać pierwsze dwa cele, a rok później pozostałe cztery.

Dodatkowo mogą pojawić się kolejne regulacje. Oprócz SFDR mamy dyrektywę w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (NFRD). Ponadto, trwają dyskusje między branżą finansową a organami regulacyjnymi na temat potrzeby wprowadzenia przepisów dotyczących danych. Rozważana jest potrzeba uregulowania kwestii dostawców danych ESG, na przykład poprzez zmianę rozporządzenia w sprawie agencji ratingowych.

W 2021 r. kontynuowane są prace przygotowawcze do pełnego dostosowania do przepisów SFDR i RTS. Poza zapoczątkowanymi w 2020 r. pracami nad metodologią raportowania i liczenia wskaźników, planowane są spotkania wewnętrzne mające na celu przygotowanie się do bardziej szczegółowych ujawnień.

WHT od dywidend

Przychody z dywidend wypłacanych przez polskie spółki kapitałowe na rzecz polskich funduszy inwestycyjnych podlegają zwolnieniu od podatku dochodowego. Płatnik nie był dotychczas obowiązany pobierać w dniu dokonania wypłaty na rzecz tych podmiotów zryczałtowanego podatku dochodowego od dywidendy, bez względu na kwotę tej wypłaty. Sytuacja ta uległa zmianie 1 stycznia 2019 r., kiedy weszły w życie przepisy nakazujące pobór podatku dochodowego u źródła. Zgodnie z nimi, w przypadku, gdy łączna wartość dywidend wypłaconych przez polskie spółki kapitałowe za pośrednictwem depozytariusza na rzecz jednego funduszu inwestycyjnego, przekroczy kwotę 2 mln zł w ciągu roku kalendarzowego, depozytariusz pobierze zryczałtowany podatek dochodowy od części wypłaty przekraczającej ten próg w wysokości 19%. Ministerstwo Finansów kilkukrotnie wyłączało czasowo ten obowiązek, przy spełnieniu warunków niepobrania podatku wynikających z przepisów ogólnych lub z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Ostatnie przedłużenie – do 30 czerwca 2021 r. wynika z dwóch rozporządzeń MFFiPR z 28 grudnia 2020 r. zmieniających rozporządzenie w sprawie wyłączenia lub ograniczenia stosowania: art. 41 ust. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2416), art. 26 ust. 2e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2421).

W 2020 r. IZFiA przekazała do Ministerstwa Finansów propozycje zmian w obszarze zasad poboru podatku u źródła, mające na celu wyłączenie obowiązku poboru podatku przez płatnika w przypadku wypłaty dywidendy na rzecz podatnika będącego polskim rezydentem, również powyżej kwoty 2 mln zł. W 2021 r. planowane jest kontynuowanie rozmów nad wprowadzeniem tych zasad do przepisów ustaw podatkowych.

Optymalizacja zasad obsługi PPK

Od 2019 r. trwają intensywne prace związane z wdrażaniem Pracowniczych Planów Kapitałowych przez m.in. 16 towarzystw funduszy inwestycyjnych. Ostatni, IV etap skończy się w II kwartale 2021 r. Na rok 2021 planowane jest podjęcie prac nad przeglądem ustawy o PPK w kierunku zoptymalizowania zasad obsługi tego procesu.

Pełen raport dostępny na stronie IZFiA: https://www.izfa.pl/raporty#pozostale-raporty