Stopy procentowe mają ogromne znaczenie zarówno dla gospodarki, jak i dla gospodarstw domowych. Przybliżmy więc, czym są, co na nie wpływa i jaki wpływ mają stopy procentowe na nasze oszczędności i zobowiązania.
Stopy procentowe - co to takiego?
Stopy procentowe to koszt kapitału, czyli cena, jaką otrzymuje posiadacz kapitału z racji udostępnienia go pożyczkobiorcy na określony czas. Jest to więc cena, jaką trzeba ponieść za wzięcie kredytu w banku, i cena, jaką bank zapłaci za wniesiony depozyt. Jest wyrażana w procentach, zwykle podawana w skali roku (p.a.).
Stopy procentowe pożyczek i kredytów nie mogą być ustalane na dowolnym poziomie. Muszą brać pod uwagę ustawowe odsetki i odsetki maksymalne, o których decydują banki centralne. To dlatego mówiąc o stopach procentowych, zazwyczaj mamy na myśli stopy procentowe banku centralnego.
Stopy procentowe banku centralnego to cena, za jaką bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym lub po jakiej sprzedaje papiery wartościowe. Stopy procentowe są instrumentem wykorzystywanym przez banki centralne do regulowania ilości pieniądza na rynku i kontrolowania inflacji. Dzięki nim bank centralny wpływa na wysokość stóp procentowych na rynku międzybankowym, a docelowo na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.
W Polsce wysokość stóp procentowych ustala Rada Polityki Pieniężnej (RPP), która jest organem NBP.
Podstawowe stopy procentowe NBP to:
- Stopa referencyjna – podstawowa stopa procentowa mająca wpływ na wysokość oprocentowania pożyczek na rynku międzybankowym (kredytów i depozytów). Odzwierciedla minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym.
- Stopa lombardowa – maksymalny poziom oprocentowania pożyczek udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Jest wyższa od stopy referencyjnej. Jest podstawą do wyliczania maksymalnego oprocentowania kredytów i pożyczek. Maksymalna wysokość odsetek nie może przekroczyć czterokrotności stopy lombardowej.
- Stopa depozytowa – oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta wyznacza najniższe możliwe oprocentowanie depozytów.
- Stopa redyskontowa weksli – określa oprocentowanie, po jakim bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych, które wcześniej zostały nabyte przez banki komercyjne od swoich klientów.
Stopy procentowe w Polsce w 2025 roku
Od 7 maja 2025 roku podstawowe stopy procentowe w Polsce wynoszą:
- główna stopa procentowa, czyli stopa referencyjna – 5,25%,
- stopa lombardowa – 5,75%,
- stopa depozytowa – 4,75%,
- stopa redyskontowa weksli – 5,30%,
- stopa dyskontowa weksli – 5,35%.
7 maja 2025 roku Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się na obniżkę stóp procentowych o 50 pkt bazowych. Stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego została obniżona z 5,75% do 5,25%. To pierwsza zmiana poziomu stóp od października 2023 r. i sygnał możliwego rozpoczęcia cyklu łagodzenia polityki pieniężnej w Polsce.
Obniżka stóp procentowych była oczekiwana przez uczestników rynku. Napływające dane mogły skłonić Radę do zmiany retoryki. Inflacja CPI w kwietniu spadła do 4,3%, a dynamika wynagrodzeń zaczęła słabnąć. Słabsze od prognoz okazały się też wyniki gospodarki w I kwartale.
Rynek spodziewa się dalszego obniżenia stóp procentowych. Kluczowe będą dane o inflacji oraz o stanie konsumpcji i rynku pracy, od których będzie zależeć, czy majowa decyzja okaże się początkiem trwałego zwrotu, czy tylko techniczną korektą dotychczasowej polityki.
👉 Przeczytaj: Prognozy stóp procentowych 2025
Stopy procentowe jako narzędzie polityki pieniężnej
Stopy procentowe są jednym z narzędzi polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski dostosowuje ich poziom, tak by utrzymać inflację w przedziale 1,5%–3,5% (cel inflacyjny wynosi 2,5% z odchyleniem 1 pkt w dół lub w górę).
Kiedy inflacja zaczyna nadmiernie rosnąć i spada siła nabywcza pieniądza, banki centralne podwyższają stopy procentowe. Rośnie oprocentowanie kredytów i pożyczek; pożyczanie staje się droższe, co zmniejsza popyt na pieniądz. Obniża się poziom konsumpcji i inwestycji. Bardziej opłaca się oszczędzać na lokatach niż inwestować. Takie działania schładzają rozgrzaną gospodarkę.
W sytuacji, gdy inflacja jest poniżej celu inflacyjnego, bank centralny obniża stopy procentowe, ułatwiając pożyczanie pieniędzy. Koszty kredytów spadają, co stymuluje konsumpcję i inwestycje. Niskie oprocentowanie lokat skłania do wydatków i inwestowania w bardziej ryzykowne aktywa, co w konsekwencji ożywia gospodarkę.
👉 Więcej informacji na temat wpływu stóp procentowych na gospodarkę znajdziesz na stronie KupFundusz.pl.
Stopy procentowe a WIBOR
Wysokość stopy referencyjnej NBP ma wpływ na wysokość stopy procentowej WIBOR, czyli oprocentowanie, po jakim banki komercyjne udzielają sobie pożyczek. Wraz ze wzrostem stóp procentowych wzrasta także wskaźnik WIBOR, a w przypadku obniżenia stóp procentowych WIBOR także ulega zmniejszeniu
Poziom WIBOR-u ma wpływ m.in. na oprocentowanie papierów dłużnych o zmiennym oprocentowaniu i na wysokość rat kredytów o zmiennym oprocentowaniu. Wzrost stawek WIBOR oznacza więc wyższą stopę zwrotu dla posiadaczy obligacji i wzrost rat kredytu, a spadek WIBOR-u to niższe zwroty dla obligatariuszy, ale i niższe raty kredytu.
Stopy procentowe a raty kredytów
Dla kredytobiorców istotne jest to, czy ich kredyt jest z oprocentowaniem stałym, czy zmiennym.
W przypadku oprocentowania zmiennego jego wysokość zmienia się wraz ze zmianą stóp procentowych – gdy oprocentowanie rośnie, rosną raty kredytu i odwrotnie – wraz ze spadkiem stóp procentowych raty kredytu maleją. Na wysokość rat kredytu składa się marża kredytu oraz stawka referencyjna WIBOR (może zmieniać się co 3 lub co 6 miesięcy).
Stopy procentowe a oszczędzanie / inwestowanie
W okresach, w których stopy procentowe są wysokie lub wręcz rosną, z reguły rośnie oprocentowanie depozytów w bankach komercyjnych oraz obligacji oszczędnościowych. To zachęca do lokowania w nich oszczędności. Jest to też czas inwestowania w fundusze obligacji krótkoterminowych, charakteryzujących się niższym ryzykiem i których wyniki w dużej mierze zależą od poziomu WIBOR-u. Z drugiej strony warto unikać inwestowania w fundusze obligacji długoterminowych, które w takich warunkach ponoszą straty (rośnie rentowność = spada atrakcyjność papierów w ich portfelach).
W okresach, w których oczekujemy, że stopy procentowe zaczną spadać lub już spadają, lepszą inwestycją są fundusze obligacji długoterminowych. Reakcję na rynku obligacji widać zarówno przed rozpoczęciem obniżek, jak i po samym fakcie, obligacje reagują z wyprzedzeniem już na same oczekiwania na obniżki. Zdarza się jednak, ze rynek obligacji może oczekiwany ruch wyprzedzać albo być w kontrze do niego, jeśli uważa, że RPP popełnia błąd. Np. w latach 2010–2012, gdy Rada Polityki Pieniężnej podwyższała stopy, a rentowność obligacji spadała, czy w latach 2013 i 2014 rentowności spadały (po wzrostach), zanim RPP obniżyła stopy. W pandemii stopa referencyjna spadła do rekordowo niskiego poziomu 0,1%, rentowność obligacji najpierw trochę spadała, a potem zaczęła rosnąć. Kiedy Rada Polityki Pieniężnej zaczęła błyskawicznie (choć z opóźnieniem) podnosić stopy, fundusze obligacji długoterminowych potraciły nawet po 30%.
👉 Więcej w tekście Jak inwestować, gdy spadają stopy procentowe?
Zasadniczo im niższe stopy procentowe, tym lepiej dla rynków akcji. Najczęściej, gdy jest obniżka stóp procentowych, to indeksy pną się do góry, gdyż jest to sprzyjające otoczenie dla rynku akcyjnego, ale są wyjątki (gdy jest recesja i ujemne stopy procentowe, zamiera wtedy aktywność gospodarcza).
Obniżka stóp procentowych zaczyna pomagać rynkowi, ale jest pewne przesunięcie w czasie. Generalnie koniunktura się poprawia i wzrosty w skali 12 miesięcy potrafią sięgać 40-50%. Tak było np. w 2009 roku. Niższe stopy to niższe koszty finansowania i dla konsumentów, i dla firm, opłaca się wtedy inwestować. Jest mniej bankructw, a gospodarka nabiera rumieńców.
Co to jest realna stopa procentowa?
Realna stopa procentowa to stopa, która uwzględnia inflację. Po skorygowaniu odzwierciedla rzeczywisty koszt pieniądza dla pożyczkobiorcy i rzeczywisty zysk dla pożyczkodawcy lub inwestora.
W przypadku inwestycji jest obliczana jako różnica między nominalną stopą procentową a stopą inflacji. Np. jeśli oprocentowanie lokaty wynosi 6% w skali roku, a roczna inflacja wynosi 5%, to biorąc pod uwagę siłę nabywczą pieniądza, realna stopa procentowa wynosi tylko 1%. W przypadku lokaty na 2% staje się wręcz ujemna. Ponieważ nie jest znany poziom inflacji w przyszłości, dopóki inwestycja nie osiągnie terminu zapadalności, wyliczone realne stopy procentowe stanowią jedynie prognozę.
Reklama
