Fundusze Opery w likwidacji. Co to oznacza dla inwestorów?

ING Bank Śląski nie przedłużył wykonywania funkcji depozytariusza dla funduszy otwartych Opera TFI, w związku z czym 8 maja 2023 r. wystąpiła przesłanka rozwiązania funduszu - poinformowała Opera TFI. W rezultacie fundusze Opera TFI weszły w proces likwidacji.

Przypominamy, z czym wiąże się likwidacja funduszu i co oznacza dla klientów.

Przyczyny rozwiązania funduszu inwestycyjnego

Aby fundusz mógł być zlikwidowany, najpierw musi zostać podjęta decyzja o jego rozwiązaniu i może ono nastąpić na dwa sposoby - w drodze uchwały lub z mocy prawa. W tym pierwszym przypadku oznacza to, że o rozwiązaniu funduszu inwestycyjnego może zadecydować rada inwestorów lub zgromadzenie inwestorów.

Natomiast z z mocy prawa, fundusz inwestycyjny ulega rozwiązaniu, gdy spełni się warunek opisany w jego statucie lub upłynie wskazany w statucie okres, na który fundusz inwestycyjny został utworzony. Dodatkowo, w przypadku funduszy inwestycyjnych otwartych, można je rozwiązać gdy wartość jego aktywów netto spadnie poniżej 2 mln zł. Dopiero wówczas następuje otwarcie jego likwidacji.

Otwarcie likwidacji

Likwidacja funduszu inwestycyjnego prowadzona jest w oparciu o przepisy ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie trybu likwidacji funduszy inwestycyjnych i ma na celu sprzedaż jego aktywów (czyli np. akcji, obligacji). Następuje ściągnięcie wierzytelności, czyli wystąpienie do wszystkich dłużników, aby uregulowali oni swoje długi (w tym skierowanie spraw do sądów oraz komorników, aby odzyskać długi) oraz na końcu zaspokojenie wierzycieli, czyli umorzenie jednostek uczestnictwa lub certyfikatów oraz wypłata uzyskanych w ten sposób pieniędzy na rzecz uczestników.

Od momentu rozpoczęcia likwidacji fundusz inwestycyjny nie może ani zbywać jednostek uczestnictwa, ani emitować certyfikatów inwestycyjnych. Nie może także odkupywać jednostek uczestnictwa albo wykupywać certyfikatów inwestycyjnych, jak również wypłacać dochodów lub przychodów funduszu.

Likwidację funduszu inwestycyjnego prowadzi likwidator, którym co do zasady jest depozytariusz. Często w roli likwidatora występuje też towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Oczywiście Komisja Nadzoru Finansowego ma prawo wyznaczyć także innego likwidatora.

W przypadku funduszy inwestycyjnych, które zostały utworzone na czas określony oraz funduszy inwestycyjnych zamkniętych likwidatorem może być towarzystwo zarządzające tym funduszem. Warunkiem jest jednak aby statut funduszu inwestycyjnego wskazywał towarzystwo jako likwidatora funduszu inwestycyjnego

Jak przebiega proces likwidacji?

O otwarciu likwidacji funduszu towarzystwo niezwłocznie informuje podmioty, którym powierzyło wykonywanie swoich obowiązków tj. np. zewnętrzne podmioty zarządzające ich funduszami, oraz podmioty, za których pośrednictwem fundusz zbywa lub odkupuje jednostki uczestnictwa oraz wydaje, lub wykupuje certyfikaty inwestycyjne tj. np. domy maklerskie, a także ogłasza trzykrotnie o otwarciu likwidacji funduszu.

Jednym z kluczowych elementów procesu jest sporządzenie sprawozdania finansowego na dzień otwarcia likwidacji funduszu, które zostanie przedstawione do badania podmiotowi uprawnionemu do badania sprawozdań finansowych oraz depozytariuszowi, komisji nadzoru finansowego, radzie inwestorów – o ile została utworzona oraz zgromadzeniu inwestorów — w przypadku gdy zostało utworzone.

Powyższy etap jest kluczowy, albowiem pokazuje on wyjściowy stan aktywów likwidowanego funduszu i będzie się przekładał na kolejne etapy tego procesu. W szczególności wartość poszczególnych składników będzie brana pod uwagę przy ustalaniu ceny godziwej, po jakiej poszczególne składniki majątku funduszu tj. jego aktywa będą sprzedawane tak, aby nie doszło do pokrzywdzenia interesów uczestników funduszu.

Kolejnym kluczowym krokiem jest opracowanie harmonogramu działania, który standardowo składa się z kilku podstawowych elementów:

1. harmonogramu oraz określenia sposób dokonywania czynności związanych z likwidacją funduszu (np. procedura sprzedaży, wyboru oferentów),

2. określenia sposobu podejmowania decyzji dotyczących zbycia aktywów funduszu oraz ściągnięcia jego należności (np. powołanie komisji, komitetu podejmującego określone decyzje)

3. określenia sposobów i kolejności dokonywania wypłat środków pieniężnych wierzycielom oraz uczestnikom funduszu.

Ustalenie powyższych elementów jest niezwykle istotne. Właściwie skonstruowany harmonogram oraz procedury podejmowania decyzji dotyczących zbycia aktywów funduszu oraz ściągnięcia jego należności pozwoli na rozpoczęcie procedury sprzedaży aktywów funduszu inwestycyjnego w sposób gwarantujący transparentność tego procesu oraz dbałość o interesy uczestników likwidowanego funduszu. Modelowym rozwiązaniem jest powołanie komisji, której zadaniem będzie nadzór nad prowadzeniem sprzedaży aktywów likwidowanego funduszu inwestycyjnego. Likwidator musi dołożyć szczególnych starań, aby nie doszło do naruszenia interesów uczestników likwidowanego funduszu inwestycyjnego, czyli sprzedaży aktywów funduszu po cenach niższych niż ich wartość rzeczywista określana z uwzględnieniem ich stanu, pierwotnej wyceny, o czym mowa powyżej i uwarunkowań rynkowych (wartość godziwa), co w szczególności dotyczy sprzedaży takich niepłynnych aktywów jak np. nieruchomości gdzie czasem trudno oszacować ich rzeczywistą wartość.

Następny etap w procesie likwidacyjnym to ściągnięcie wierzytelności funduszu oraz zaspokojenie wierzycieli.

W ostatnim etapie następuje umorzenie jednostek uczestnictwa lub certyfikatów oraz wypłata uzyskanych w ten sposób pieniędzy na rzecz uczestników. Proces wypłaty pieniędzy może odbywać się etapowo, w zdefiniowanych przez likwidatora momentach, a klienci funduszu muszą być o tym fakcie odpowiednio zawiadamiani. Po zakończeniu likwidacji Likwidator sporządza sprawozdanie na dzień zakończenia likwidacji oraz poddaje go badaniu podmiotowi uprawnionemu do badania sprawozdań finansowych, a kopie przekazuje komisji nadzoru finansowego.

Ile może trwać likwidacja funduszu?

Likwidator ma obowiązek w ciągu 14 dni od przekazania mu dokumentów przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych do sporządzenia i przekazania Komisji Nadzoru Finansowego harmonogramu (zawierającego między innymi informacje o zakładanym czasie zakończenia likwidacji funduszu inwestycyjnego) oraz informacji o sposobie dokonywania czynności związanych z likwidacją funduszu. Oznacza to, że likwidator powinien prowadzić likwidację funduszu inwestycyjnego tj. zbywać aktywa funduszu, ściągać należności oraz zaspokajać wierzycieli funduszu, zgodnie z tym harmonogramem.

Rozporządzenia w sprawie trybu likwidacji funduszy inwestycyjnych wymaga od likwidatora przekazywania Komisji Nadzoru Finansowego comiesięcznych informacji dotyczących likwidacji. W przypadku  likwidacji trwającej ponad 6 miesięcy wymagane jest także sporządzanie przez likwidatora informacji półrocznych o stanie likwidacji funduszu. Powyższe informacje likwidator ogłasza zgodnie z postanowieniami statutu funduszu, np. na dedykowanej do tego celu stronie internetowej.

W przypadku gdy wiadomym jest, iż zakończenie likwidacji nie odbędzie się w terminie określonym w pierwotnym harmonogramie, likwidator zobowiązany jest wyznaczyć nowy termin zakończenia likwidacji funduszu inwestycyjnego. Ogłoszenie o wyznaczeniu nowej daty likwidator zobowiązany jest ogłosić najpóźniej na 14 dni przed upływem pierwotnego terminu. Ogłoszenia dokonuje się w piśmie przeznaczonym do ogłoszeń funduszu. Likwidator wskazuje również przyczyny niezakończenia likwidacji w powyższym terminie.

Historia pokazuje, iż czas likwidacji może się znacząco różnić od zakładanego w harmonogramach, w szczególności gdy dotyczy to sprzedaży mało płynnych aktywów lub których szybka sprzedaż mogłaby spowodować, że zostaną one sprzedane z dużą stratą. Przykładowo likwidacja funduszy Inventum czy Copernicus Capital przedłuża się kolejny raz od 2015 roku.

Wpływ na proces likwidacji

Żaden przepis prawa nie przyznaje żadnych uprawnień nadzorczych radzie inwestorów lub zgromadzeniu inwestorów ani uczestnikowi na tok prowadzonego postępowania likwidacyjnego. Ponadto, z dniem otwarcia likwidacji funduszu inwestycyjnego wygasają wszelkie uprawnienia organów funduszu inwestycyjnego do nadzoru działań likwidatora.

Odzyskanie środków

Uczestnicy likwidowanego funduszu inwestycyjnego nie mają zbyt dużego pola manewru. Muszą spokojnie czekać na zakończenie likwidacji funduszu. W okresie likwidacji nikt nie przyjmie od nich zlecenia umorzenia jednostek uczestnictwa lub certyfikatów. Ponadto trudno zbywalne, niepłynne aktywa, materializacja ryzyk określonych w statucie funduszu oraz zmiany sytuacji rynkowej mogą doprowadzić do sytuacji, w której likwidator zgodzi się na sprzedaż aktywów funduszu po niższej cenie. Taka sytuacja skutkować będzie spadkiem wartości posiadanych aktywów (np. akcji, nieruchomości) na rynku i ich dalszą przeceną.

Uczestnicy funduszu inwestycyjnego muszą więc uwzględnić także sytuację, w której w wyniku zakończenia likwidacji dojdzie do wypłaty niższej kwoty niż wcześniej powierzona przez nich funduszowi.

Reklama

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się