Powódź nie zagraża emitentom obligacji komunalnych

Południowa część Polski mierzy się z wielką wodą. Miasta takie jak Kłodzko, Bystrzyca Kłodzka, Lądek-Zdrój, Stronie Śląskie czy Głuchołazy to tylko niektóre z wielu miejscowości zalanych na południu kraju. Mapy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej pokazują, jak szybko wzrasta poziom wód, a prognozy na najbliższe godziny nie są optymistyczne. W wielu regionach sytuacja jest już teraz dramatyczna, a przewidywania nie wszędzie dają nadzieję na poprawę. 

Reklama

Rząd wprowadził stan klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego na maksymalnie 30 dni. 

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

- Zakres terytorialny powodzi, która już w obecnej fazie objęła znaczne obszary południowo-zachodniej Polski, jej intensywność (gwałtowne, często historycznie rekordowe przyrosty poziomów wód w rzekach, niszczycielskie zjawiska towarzyszące, takie jak osuwiska czy silne wiatry), a przede wszystkim ogromna skala zniszczeń powodowanych przez żywioł, uzasadniają zastosowanie nadzwyczajnych rozwiązań konstytucyjnych w celu zwiększenia efektywności działań ratunkowych i naprawczych w tego typu przypadkach – napisano.

Powódź stanowi poważny problem dla jednostek samorządu terytorialnego. Lokalne władze są odpowiedzialne za zarządzanie kryzysowe na swoim terenie, a sama powódź prowadzi do znacznych strat materialnych, zniszczenia infrastruktury komunalnej, dróg, mostów, budynków użyteczności publicznej oraz prywatnych domów. Odbudowa zniszczeń po powodzi jest procesem długotrwałym i kosztownym. 

Powódź z 1997 roku, zwana często "powodzią tysiąclecia", jest jednym z najbardziej dramatycznych przykładów wpływu powodzi na samorządy w Polsce. Szacuje się, że około 7 tysięcy osób straciło swoje domy, a około 40 tysięcy, utraciło dorobek całego życia. Na terenie całego kraju, straty wyniosły aż 12 mld zł. Zniszczone zostały kluczowe elementy infrastruktury, w tym drogi, mosty, szkoły i szpitale. Samorządy musiały szybko reagować, organizując ewakuacje, schronienia i pierwszą pomoc dla tysięcy mieszkańców. Odbudowa trwała wiele lat i wymagała znacznych nakładów finansowych oraz wsparcia ze strony rządu centralnego i społeczności międzynarodowej.

Po obecnej powodzi jednostki samorządu terytorialnego będą musiały ocenić skalę zniszczeń i oszacować koszty napraw. O środki mogą ubiegać się z budżetu państwa, funduszy unijnych lub innych źródeł na pokrycie kosztów odbudowy. Powódź nie stanowi jednak ryzyka niewypłacalności gminy czy miasta, co jest istotne z punktu widzenia posiadaczy obligacji komunalnych. A tych w portfelach funduszy nie brakuje. Z danych na koniec czerwca 2024 r. wynika, że fundusze inwestycyjne zainwestowały w obligacje jednostek samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, miasta, województwa) łącznie prawie 3 mld zł, z czego ok. 0,7 mld zł to kwota "ulokowana" w rejonach najmocniej dotkniętych powodzią (w woj. dolnośląskim, opolskim i śląskim).

- Obligacje samorządowe to specyficzny segment rynku o niskim ryzyku i płynności. Nie spodziewamy się, żadnych istotnych ruchów na cenach tego typu obligacji w związku z wystąpieniem powodzi. Pamiętajmy, że niewypłacalność JST to skrajne przypadki i że w ostateczności JST mogą liczyć na wsparcie z budżetu centralnego. Warto też  przy okazji zwrócić uwagę, że w tym miesiącu rząd przyjął projekt ustawy o reformie finansowania samorządów, w efekcie której w kolejnych latach istotnie wzrosną dochody JST. To będzie miało kluczowy wpływ na ich długoterminowy standing finansowy - mówi Filip Nowicki, członek zarządu Superfund TFI.

Premier Donald Tusk poinformował, że rząd zabezpieczył rezerwę w wysokości 1 mld zł na potrzeby miejsc i osób poszkodowanych przez powódź. Dodał również, że ma zapewnienie od ministra finansów, iż środków na pomoc bezpośrednią i długoterminową nie zabraknie.

Obligacje samorządowe, czyli emitowane przez gminy, powiaty, miasta i całe województwa, to papiery praktycznie niedostępne dla inwestorów detalicznych. Rynek ten zdominowały banki, które są głównymi nabywcami w trybie emisji niepublicznych, i które często trzymają je do wykupu.

Ryzyko niewypłacalności emitenta jest w tym wypadku niemal zerowe. Zgodnie z prawem, jednostka samorządu terytorialnego praktycznie nie może zbankrutować. Wprawdzie mieliśmy jeden przypadek w historii, gdzie w gminie doszło do nadużyć finansowych i w efekcie zabrakło pieniędzy na spłatę zobowiązań (gmina Ostrowice), ale długi przejął Skarb Państwa, a gmina została podzielona pomiędzy sąsiadujące z nią inne gminy.

Obligacje samorządowe mają wiele dodatkowych zabezpieczeń. Każda jednostka samorządu terytorialnego (JST) i jej finanse są monitorowane i opiniowane przez Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO). Dla każdej jednostki wyliczany jest wskaźnik zadłużenia (IWZ), którego nie mogą przekroczyć. 

Obligacje komunalne mają niskie duration, zatem są mniej wrażliwe na zmiany stóp procentowych, a ich oprocentowanie jest uzależnione od WIBOR-6M + marża, czyli jest nieco wyższe niż w przypadku obligacji skarbowych o zmiennym oprocentowaniu. Wysokość marży zależy głównie od terminu zapadalności oraz jakości emitenta i wynosi ok. 70-100 punktów bazowych. Zmiana kuponu następuje co 6 miesięcy. 

Na koniec czerwca obligacje komunalne (powyżej 1 proc. aktywów) znajdowały się w portfelach łącznie niemal 60 funduszy (w tym również PPK). Najwięcej tego typu papierów znajdziemy oczywiście w tzw. funduszach obligacji samorządowych, które oferują PKO TFI i Pekao TFI. Mowa o PKO Obligacji Samorządowych, PKO Obligacji Samorządowych II oraz Pekao Obligacji Samorządowych.

- Obecne wydarzenia na terenach dotkniętych powodzią mogą mieć wpływ na wypłacalność Jednostek Samorządu Terytorialnego (JST), ale NIE ma to wpływu na uczestników PKO Obligacji Samorządowych oraz PKO Obligacji Samorządowych II. Oba powyższe subfundusze zawarły umowę z PKO Bankiem Polskim, na mocy której bank udzielił gwarancji pokrycia kwot należnych subfunduszowi z tytułu posiadanych obligacji JST w razie braku ich płatności przez emitenta, a także zobowiązał się do odkupienia części lub całości portfela obligacji JST na żądanie subfunduszu - wskazuje Michał Ziętal, dyrektor ds. komunikacji inwestycyjnej i analiz PKO TFI. 

Fundusze obligacji samorządowych cieszyły się ogromną popularnością w 2022 r., bo jako jedne z nielicznych przynosiły w tym trudnym okresie (bessy na zarówno na rynku akcji, jak i obligacji) dodatnie stopy zwrotu. W ubiegłym roku trend sprzedażowy się odwrócił, mimo że stopy zwrotu - zarówno w 2023, jak i w tym roku - wciąż pozostają dodatnie. Fundusze te zyskują w tym roku od 4 do 4,6 proc. W ubiegłym zarobiły po niecałe 7 proc.