"Brudne" fundusze ESG w Europie - raport NGO

Blisko 5 tysięcy europejskich funduszy promowanych jako ESG lokuje pieniądze w spółki naftowe, gazowe i węglowe - takie wnioski płyną z najnowszego badania rynku przeprowadzonego przez organizacje pozarządowe - Urgeswald i Facing Finance. 

Reklama

Według raportu, spośród ponad 14 tys. funduszy artykułu 8 i 9 SFDR (kategoria funduszy deklarujących cele ESG) notowanych w Europie, ponad jedna trzecia (4 792 fundusze) zainwestowała ponad 123 mld euro w przedsiębiorstwa zaangażowane w rozwój nowych projektów węglowych, naftowych i gazowych​. Autorzy podkreślają, że wiele z tych inwestycji wspiera firmy, które nie mają wiarygodnego planu odejścia od węgla lub aktywnie zwiększają wydobycie paliw kopalnych, co stoi w sprzeczności z celami Porozumienia Paryskiego.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

- Spośród ponad 14 tys. przeanalizowanych funduszy ESG notowanych w krajach europejskich znacznie ponad jedna trzecia zainwestowała ponad 123 mld euro w przedsiębiorstwa realizujące projekty ekspansji energii kopalnej lub takie, które nie przedstawiły wiarygodnego planu wycofywania węgla zgodnego z Porozumieniem Paryskim - czytamy w raporcie.

Fundusze ESG finansują ekspansję paliw kopalnych

W raporcie wymieniono największe koncerny paliwowe obecne w portfelach funduszy ESG. Sześć globalnych firm naftowo-gazowych – TotalEnergies, Shell, ExxonMobil, Chevron, Eni i BP – stanowi łącznie 23,5 mld euro inwestycji analizowanych funduszy​. Każda z tych spółek realizuje plany ekspansji wydobycia, niezgodne z ograniczeniem globalnego ocieplenia do 1,5°C​. Największa ekspozycja dotyczy francuskiego koncernu TotalEnergies (ok. 8,1 mld euro) – największego producenta ropy i gazu w UE – który rozwija m.in. kontrowersyjny projekt LNG w Mozambiku​. Raport wskazuje go jako przykład, jak rozbudowa infrastruktury paliw kopalnych może zagrażać zarówno klimatowi, jak i lokalnym społecznościom​.

W segmencie węglowym sytuacja również budzi niepokój. Fundusze promowane jako zrównoważone zainwestowały łącznie 4,5 mld euro w spółki węglowe planujące zwiększenie wydobycia​. Na szczycie listy beneficjentów znajduje się gigant surowcowy Glencore (wraz z podmiotami zależnymi) – "zebrał" 770 mln euro z portfeli badanych funduszy ESG​. Oznacza to, że nawet sektor najbardziej emisyjnych paliw kopalnych nie jest wykluczony z inwestycji tzw. zielonych funduszy.

– Przedsiębiorstwa, które w dobie kryzysu klimatycznego nadal rozwijają projekty związane z paliwami kopalnymi, zagrażają naszej przyszłości i nie mają miejsca w funduszach ESG – wskazuje cytowana w raporcie Julia Dubslaff, analityczka finansowa z Urgewald​. Jej zdaniem fakt, że ponad co trzeci fundusz reklamujący się jako ekologiczny lub odpowiedzialny społecznie inwestuje w ekspansję paliw kopalnych, wprowadza klimatycznie świadomych inwestorów w błąd​. Autorzy raportu określają tę sytuację mianem "masowego greenwashingu" i wzywają do pilnych działań naprawczych. – Polityka musi zakazać takich inwestycji we wszystkich funduszach ESG poprzez jasne regulacje – dodaje Dubslaff, apelując o stanowczą reakcję decydentów.

Raport Urgewald i Facing Finance opiera się na analizie 14 291 funduszy działających w krajach Europy, sklasyfikowanych jako art. 8 lub 9 zgodnie z unijnym rozporządzeniem SFDR (ang. Sustainable Finance Disclosure Regulation)​. Do tej grupy zaliczają się fundusze deklarujące promowanie cech środowiskowych/społecznych lub mające za cel inwestycje zrównoważone. W badanej puli dominowały fundusze aktywnie zarządzane (13 507), ale uwzględniono także 784 fundusze indeksowe ETF​.

Dane o składzie portfeli pochodzą z końca sierpnia 2024 r. i zostały pozyskane z bazy Lipper for Investment Management przez analityków Facing Finance​. Następnie listy udziałów porównano z bazami danych Urgewald dotyczącymi sektora paliw kopalnych – m.in. Global Coal Exit List (węgiel energetyczny), Metallurgical Coal Exit List (węgiel koksowy) oraz Global Oil & Gas Exit List (ropa i gaz).​ Badacze wzięli pod uwagę spółki prowadzące ekspansję wydobycia paliw kopalnych (np. otwierające nowe złoża, projekty wydobywcze) lub niemające wiarygodnego planu odejścia od węgla zgodnego z celami klimatycznymi​. Obecność takich firm w portfelu funduszu kwalifikowała go jako potencjalnie greenwashingowy. 

ESG w funduszach. Nowe wytyczne ESMA

Ustalenia raportu rzucają wyzwanie branży finansowej i regulatorom w Europie. Okazuje się bowiem, że etykieta ESG nie gwarantuje, że fundusz pozbawiony jest ekspozycji na paliwa kopalne, co rodzi ryzyko zarówno reputacyjne, jak i finansowe. Zdaniem autorów raportu, inwestorzy dbający o zrównoważony profil swoich portfeli mogą czuć się wprowadzeni w błąd.

Regulatorzy w Europie już podjęli pierwsze kroki, by przeciwdziałać greenwashingowi w finansach. Jak zauważono w raporcie, Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) wydał wytyczne ograniczające użycie określeń typu "ESG" czy "zrównoważony" w nazwach funduszy, które wejdą w życie 21 maja 2025 r. Zgodnie z nimi fundusz używający w nazwie terminów z kategorii "Environment", "Sustainability" lub "Impact" będzie musiał spełniać wyśrubowane kryteria – m.in. pozbyć się większości inwestycji niezgodnych z celami klimatycznymi albo zmienić nazwę produktu. 

Problem w tym, że wiele funduszy ESG obchodzi te wymogi, nie eksponując „zielonych” haseł w nazwie ("Environment", "Sustainable" i "Impact"). Jak wskazuje analiza Urgewald, aż 2/3 spośród ok. 14 300 zbadanych funduszy (ok. 9 420) nie zostanie objętych nowymi zasadami nazewnictwa, bo nie używają one w nazwach żadnych terminów związanych ze zrównoważonym rozwojem. W efekcie tylko 43 proc. funduszy ESG będzie podlegać tym ograniczeniom, podczas gdy pozostałe 57 proc. zachowa pełną swobodę inwestowania w paliwa kopalne bez naruszenia nowych przepisów.

- Wytyczne ESMA przynajmniej częściowo rozwiązują problem w przypadku funduszy, które w nazwach zawierają odniesienia do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Jednak także inwestycje w paliwa kopalne w innych funduszach ESG muszą zostać zatrzymane. Całkowicie niezrozumiałe jest, dlaczego fundusze z etykietą "Transition" wciąż mogą inwestować w spółki, które poprzez ekspansję projektów paliw kopalnych spowalniają transformację naszych systemów energetycznych. Jeśli te luki nie zostaną zamknięte, będzie to zmarnowana szansa na wzmocnienie ochrony konsumentów w Europie - wskazuje Frederike Potts, analityczka w Facing Finance.

Takie luki regulacyjne oznaczają, że nawet po wejściu w życie wytycznych ESMA znaczna część "zrównoważonych" funduszy dalej będzie finansować koncerny paliwowe. Zespół Urgewald szacuje, że w sześć największych spółek naftowo-gazowych (TotalEnergies, Shell, ExxonMobil, Chevron, Eni i BP) nadal ulokowane pozostanie ok. 17,1 mld euro, co stanowi ponad dwie trzecie łącznych inwestycji funduszy ESG w te firmy. Tę rozbieżność pomiędzy intencją regulacji a rzeczywistością analitycy określają jako "istotne pole do poprawy". Zdaniem autorów raportu konieczne mogą być dalsze działania nadzorcze, aby żaden fundusz promujący się jako zrównoważony nie finansował aktywności sprzecznych z polityką klimatyczną UE.

Na koniec bieżącego roku Komisja Europejska zapowiedziała przegląd i reformę rozporządzenia SFDR, regulującego ujawnianie informacji w sektorze zrównoważonych finansów. Oczekuje się, że wiązać się to będzie z minimalnymi standardami dotyczącymi strategii inwestycyjnych ESG, takimi jak obowiązkowe wykluczenia dla inwestycji w paliwa kopalne. Obecnie regulacja nie zawiera żadnych minimalnych wymogów dotyczących inwestycji w paliwa kopalne – określa jedynie standardy raportowania dla funduszy oznaczonych jako artykuł 8 i 9 SFDR. 

Czym jest ESG?

ESG (Environmental, Social, and Governance) to zestaw kryteriów oceny działalności danego podmiotu pod kątem zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności społecznej. Obejmuje trzy kluczowe obszary:

• Environmental (Środowiskowe) – wpływ firmy na klimat i ekosystem, w tym emisje CO₂, zużycie zasobów naturalnych, strategie redukcji odpadów i odnawialne źródła energii.
• Social (Społeczne) – relacje firmy z pracownikami, klientami i społecznościami, polityka różnorodności i inkluzywności, prawa człowieka oraz warunki pracy.
• Governance (Ład korporacyjny) – struktura zarządzania przedsiębiorstwem, etyka biznesowa, przejrzystość finansowa i przestrzeganie regulacji.

Inwestowanie zgodne z ESG ma na celu wspieranie firm, które działają w sposób odpowiedzialny i długofalowy, minimalizując negatywny wpływ na środowisko i społeczeństwo.