Wiedza finansowa Polaków pozostawia wiele do życzenia

Ponad połowa rodaków – 58% – ocenia swoją orientację w świecie finansów jako średnią, a niemal co piąty jako wysoką. Jednak w przypadku konkretnych pytań, np. o pojęcie inflacji, kim jest wierzyciel i jak policzyć odsetki za zwłokę w spłacie kredytu, te deklaracje rozmijają się z rzeczywistością. Takie wnioski przynosi badanie „Wiedza finansowa Polaków w praktyce”, przeprowadzone przez Krajowy Rejestr Długów. W rejestrze widnieją obecnie 2 miliony konsumentów, którzy mają do spłaty 45,8 mld zł.

Badanie „Wiedza finansowa Polaków w praktyce” zostało zrealizowane przez IMAS International w kwietniu 2024 r. na zlecenie Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej. Głównym celem było sprawdzenie, jak oceniamy poziom swojej wiedzy finansowej w zderzeniu z pytaniami np. o zjawiska makroekonomiczne, obliczenie odsetek czy podstawowe pojęcia finansowe (np. RRSO).

Reklama

Najlepiej z udzieleniem poprawnej odpowiedzi poszło Polakom w pytaniu o policzenie całkowitej kwoty do spłaty. Ankietowanym zadano pytanie: „Zakładasz zakup sprzętu AGD na raty 0%, ale oferta zawiera warunek zapłaty 10% prowizji od kwoty zakupu. Jeśli wartość zakupu wynosi 2000 zł, ile łącznie zapłacisz za sprzęt, uwzględniając prowizję?”. Blisko trzy czwarte (73%) wskazało poprawną odpowiedź, czyli 2200 zł. Jednak ponad jedna czwarta rodaków ma z tym kłopot i nie potrafi tego prawidłowo policzyć. Najsłabiej z tym pytaniem poradziły sobie osoby w wieku 25-34 lat (66% dobrych odpowiedzi), natomiast najlepiej seniorzy (65-74 lat), udzielając 81% prawidłowych odpowiedzi.

RRSO bez tajemnic

Drugi dobry wynik zanotowano przy pytaniu o RRSO, („Co oznacza Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania – RRSO – przy zaciąganiu kredytu lub pożyczki?”), gdzie 68% respondentów wie, że oznacza ono całkowity koszt kredytu lub pożyczki, wyrażony jako roczna stopa procentowa, w tym oprocentowanie, opłaty, prowizje i inne koszty.

Jednak wyniki badania pokazują, że istnieje spora grupa, która nie ma tej wiedzy. 15% badanych odpowiada wprost, że nie wie, czym jest RRSO. 13% wskazuje błędnie, że RRSO to nominalne oprocentowanie, a blisko 4% uważa, że jest to ubezpieczenie kredytu. I tu zaskoczenie, ponieważ przedstawiciele pokolenia Z (18-24 lata) wraz z osobami w wieku 55-64 lat i seniorami (65-75 lat) udzieliły procentowo najwięcej poprawnych odpowiedzi – powyżej 72%.

Zaskoczeni, z kim podpisują umowę kredytu

Podium z największym udziałem poprawnych odpowiedzi zamyka pytanie o to, z kim podpisujemy umowę ratalną, jeśli kupujemy na raty telewizor, meble czy pralkę. Blisko dwie trzecie rodaków zna prawidłową odpowiedź i wie, że umowę ratalną podpisujemy z bankiem. Oznacza to jednak, że jedna trzecia tego nie wie. Niemal jedna piąta badanych (19%) uważa, że umowę ratalną podpisujemy ze sklepem, a 10% wskazało, że zawieramy ją ze sprzedawcą, co może wynikać z braku pełnej świadomości i nadal błędnego przekonania, że kredytu udziela osoba lub firma sprzedającą produkt. Niepokojące jest to, że prawie co 10. Polak nie wie, z kim podpisuje taką umowę. Podobnie jak w dwóch poprzednich pytaniach, to seniorzy udzielili najwięcej poprawnych odpowiedzi – 68%. Najmniej poprawnych wskazań mieli przedstawiciele pokolenia Z – 52%.

– Niestety wielu konsumentów nadal podpisuje dokumenty bez dokładnego czytania ich treści. W rezultacie osoby, które podpisały umowy kredytowe lub inne dokumenty, mogą być zaskoczone, gdy otrzymują telefon od negocjatora z firmy windykacyjnej lub banku w sprawie spłaty długu. Twierdzą, że nigdy nie brały kredytu w danym banku, ponieważ w nim nie były. Co więcej, nie pamiętają dokładnie, co podpisały. Wiele osób może być również zdezorientowanych w kwestii swoich praw i obowiązków w takiej sytuacji, co może niekorzystnie wpływać na chęć spłaty powstałego zadłużenia – mówi Jakub Kostecki, prezes zarządu firmy windykacyjnej Kaczmarski Inkasso.

Dłużnik to nie wierzyciel

Dalej jest już tylko gorzej. Na pytanie „Kim jest wierzyciel?” zaledwie połowa Polaków udziela poprawnej odpowiedzi. Wskazują w niej, że wierzyciel to osoba lub instytucja, która udzieliła pożyczki lub kredytu i oczekuje ich zwrotu. Natomiast 28% myli wierzyciela z dłużnikiem, czyli osobą lub instytucją, która zaciągnęła dług. Co dziesiąty z badanych uważa, że wierzyciel to osoba lub instytucja zajmująca się windykacją należności i tyle samo przyznaje się do tego, że nie wie, kim jest wierzyciel.

Równie trudnym zagadnieniem dla wielu Polaków jest liczenie odsetek od kredytu. Na pytanie: „Jeśli odsetki za zwłokę w spłacie kredytu wynoszą 10% w stosunku rocznym i nie zapłaciłeś w terminie raty w wysokości 1000 zł, to po dwóch latach masz do oddania…” – ponad połowa nie zna prawidłowej odpowiedzi, błędnie licząc procent składany. Zaledwie 43% z nas potrafi to zrobić, wskazując, że po dwóch latach musi oddać więcej niż 1200 zł.

Spadek inflacji czy spadek cen

Pytanie o inflację również okazało się dla wielu osób zbyt trudne. A brzmiało ono: „Jeżeli inflacja w marcu wynosiła 10%, a w kwietniu 9% to znaczy, że…”. Niemal 60% Polaków utożsamia spadek inflacji ze spadkiem cen towarów i usług. 15% nie potrafi w ogóle odpowiedzieć na to pytanie, a zaledwie co czwarty zna jej mechanizm. Najwięcej poprawnych odpowiedzi, czyli „Tempo wzrostu cen towarów i usług spowolniło 10% w stosunku do poprzedniego okresu”, udzielili przedstawiciele pokolenia Z – 37%, a najmniej osoby w przedziale wiekowym 55-64 – niecałe 17% poprawnych odpowiedzi.

Teoria finansowa rozmija się z praktyką

Niemal co piąty Polak twierdzi, że ma raczej niski poziom wiedzy finansowej, a 3% przyznało, że bardzo niski. Zdecydowana większość, bo aż 58%, ocenia swoją orientację finansową jako średnią. Oznacza to, że spora grupa społeczeństwa deklaruje podstawy w zakresie finansów osobistych, ale ma jeszcze wiele do zrobienia. Natomiast 17% respondentów uważa swoją wiedzę za wysoką, a 4% respondentów ocenia swoje umiejętności finansowe jako zdecydowanie wysokie. To jednak tylko niewielka część społeczeństwa.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

– Wyniki badania nie napawają optymizmem. Bo choć w większości Polacy deklarują średni lub ponadprzeciętny poziom swojej wiedzy finansowej, to w praktyce ta wiedza jest na dużo niższym poziomie. I najlepiej widać to na przykładzie pytań dotyczących tak powszechnych produktów, jak kredyty bankowe, czy tak długotrwałych zjawisk jak towarzysząca nam ostatnio inflacja. Minione lata przyniosły wprawdzie szereg zauważalnych zmian w podejściu Polaków do zarządzania finansami osobistymi, jednak to wciąż za mało. Mnóstwo błędnych odpowiedzi, jak i dane z naszego rejestru dłużników, do którego wpisanych jest ponad 2 miliony Polaków, pokazują, że w tej kwestii jest jeszcze wiele do zrobienia – mówi Adam Łącki, prezes zarządu Krajowego Rejestru Długów.

O badaniu

Badanie „Wiedza finansowa Polaków w praktyce” zostało zrealizowane przez IMAS International w kwietniu 2024 r., metodą CAWI, na zlecenie Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej, na reprezentatywnej próbie 1016 Polaków,w wieku od 18 do 74 lat.