Mercer: Najlepsze systemy emerytalne na świecie. Polska na 28. miejscu

Islandzki system emerytalny — najlepszym systemem na świecie

W 14. edycji badania Mercer CFA Institute Global Pension Index (MCGPI) wygrał islandzki system emerytalny, który został uznany za najlepszy na świecie (spośród 44 analizowanych), zresztą po raz drugi po swoim debiucie w ubiegłym roku. Na podium znalazły się także Holandia i Dania (w tej samej kolejności jak rok temu).

Reklama

Więcej w tekście: Islandzki system emerytalny — najlepszy na świecie

Polski system emerytalny nieco w dół

W tym roku Global Pension Index porównuje 44 systemy emerytalne (kraje objęte badaniem skupiają 65% światowej populacji), o 1 kraj więcej niż rok temu. Portugalia, która dołączyła w tym roku do badania, w swoim debiucie zajęła 24 miejsce i „zepchnęła” w ten sposób Polskę o jedno miejsce. W efekcie polski system emerytalny zajął 28. miejsce w rankingu w porównaniu do 27. miejsca w 2021 roku.

Ranking 2022 oraz zmiany wartości indeksu rok do roku

Polska systematycznie od 2020 roku osiąga coraz niższą pozycję w rankingu, mimo coraz wyższej punktacji. W 2022 Polska otrzymała 57,5 pkt. o 2,3 pkt. więcej niż rok temu. To jednak znacznie niżej od średniej dla wszystkich 44 krajów, która wyniosła w tym roku 63 pkt. (o 2 pkt. więcej niż rok temu).

Podobnie jak w trzech poprzednich edycjach badania, także w 2022 roku Polska została zakwalifikowana do piątej kategorii w siedmiostopniowej skali (grupa „C”). Jest to grupa krajów, których systemy emerytalne mają pewne dobre cechy, ale również istotne braki i ryzyka, które powinny być wyeliminowane, bo zagrażają wypłacalności systemu. Aby aspirować do kategorii B, czyli krajów o znacznie lepszych systemach emerytalnych należałoby uzyskać min. 65 pkt. Jak tłumaczy Krzysztof Nowak z Mercer Polska, to już zmiana wymagająca bardzo istotnych wysiłków i materialnych efektów, przede wszystkim w takich obszarach jak: wartość aktywów emerytalnych (w relacji do PKB), poziom partycypacji w pracowniczych planach kapitałowych (która obecnie nieznacznie przekracza 30%), poziom oszczędności gospodarstw domowych, aktywność zawodowa osób w wieku 55+ na rynku pracy oraz zmiany w dostępie do świadczeń emerytalnych (wyższy oraz równy dla kobiet i mężczyzn wiek emerytalny oraz ograniczenie możliwości jednorazowej wypłaty środków z prywatnych planów emerytalnych – PPK, PPE, IKE, IKZE). O istotne zmiany (pozytywne) w każdym z wymienionych obszarów łatwo nie będzie.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Rekomendacje dla Polski

- Pomimo uwzględnienia w badaniu reformy PPK, nasza pozycja wciąż nie ulega większym zmianom – wielkość aktywów PPK (ok. 10 mld zł), ale przede wszystkim niska partycypacja w planach PPK (nieco ponad 30%) nie pozwalają traktować PPK jako elementu rzeczywiście istotnego dla całościowej oceny systemu – mówi Krzysztof Nowak.

Nasz system emerytalny od wielu już lat jest opisywany w podobny sposób; tj. jako system niskich stóp zastąpienia (prognozy emerytur na 2060 rok), niskiej wartości oszczędności emerytalnych (nawet z uwzględnieniem aktywów OFE, co do których wciąż nie można mieć pewności, jak ten system wyglądać będzie w przyszłości), istotnych różnic w wysokości emerytur kobiet i mężczyzn, wysokiego uzależnienia do świadczeń publicznych, czy w końcu niskiej aktywności zawodowej osób w wieku 55+.

W efekcie każdego roku w raporcie pojawia się lista rekomendacji – działań, które poprawiłyby polski system emerytalny i wpłynęły na jego lepszą ocenę. Tym razem rekomendacje dla Polski nieco się zmieniły, a przynajmniej zmianie uległy akcenty proponowanych rozwiązań, eksponując na pierwszych miejscach takie zmiany jak:

• zwiększenie poziomu partycypacji w prywatnych planach emerytalnych (PPE, PPK, IKE i IKZE),
• podniesienie poziomu minimalnych emerytur i publicznego wsparcia najbiedniejszych emerytów,
• podniesienie poziomu oszczędności gospodarstw domowych,
• zwiększenie poziomu aktywności zawodowej społeczeństwa, szczególnie osób w wieku starszym (55+).

- Bez wątpienia wiele zmian wprowadzanych w Polsce w ostatnich latach należy ocenić pozytywnie – mówi Krzysztof Nowak. - Za takie uznać należy (mimo związanych z nimi kontrowersji) faktyczne podwyższanie świadczeń emerytalnych w formie dodatkowej, 13 i 14 emerytury, a przede wszystkim reformę PPK i wprowadzenie zmian w sposobie funkcjonowania programów PPE. Wciąż jednak wiele elementów systemu wymaga poprawy — dodaje. Brak pewności co do przyszłości OFE to jedynie jeden z przykładów. Z pewnością stoją przed nami wyzwania związane z zachęcaniem Polaków do dłuższej pracy – te działania w kontekście obniżania wieku emerytalnego oraz jednoczesnego zwiększania wartości świadczeń emerytalnych mogą być szczególnie trudne do zrealizowania. Skalę tych wyzwań i problemów zwiększają zagrożenia demograficzne oraz niepewność dotycząca globalnej geopolityki, zmian klimatycznych, sytuacji gospodarczej itp.

Zwycięzcy i przegrani 2022

Najwyższe miejsce w tegorocznym rankingu uzyskała Islandia z 84,7 pkt., o 0.5 pkt. więcej niż rok temu. Tuż za nią uplasowała się Holandia (84,6 pkt. o 1,1 pkt więcej) oraz Dania (82 pkt. – bez mian rok do roku). Tradycyjnie już w pierwszej dziesiątce znalazły się wszystkie kraje Skandynawii: poza wymienionymi, także Norwegia, Finlandia i Szwecja.

W grupie „C”, obok Polski, znalazły się takie kraje jak: Arabia Saudyjska, Austria, Japonia, Korea Południowa (dwa ostatnie awansowały z kategorii „D”) oraz Włochy. W porównaniu do ubiegłorocznego rankingu kilku naszym „sąsiadom” z 2021 roku (Zjednoczonym Emiratom Arabskim i Hiszpanii) udało się „awansować” do kategorii „C Plus”.

W grupie krajów ocenionych gorzej niż Polska – kategoria „D” znalazły się natomiast: Turcja, Indie, Argentyna oraz Tajlandia.

Lepiej od naszego oceniono większość europejskich systemów emerytalnych, m.in. Francji, Niemiec, Belgii, Niemiec, wszystkich krajów skandynawskich oraz systemy Wielkiej Brytanii oraz USA.

Tegoroczny ranking zamykają Tajlandia, Argentyna i Filipiny.

Wciąż wiele zagrożeń dla przyszłych emerytur

Autorzy raportu już na wstępie stwierdzają, że liczba i skala wyzwań, przed jakimi stoją właściwie wszystkie systemy emerytalne, nigdy dotąd nie była tak liczna i istotna. Poczynając od znanych wcześniej zmian demograficznych, poprzez globalne konflikty i skutki załamania łańcuchów dostaw, a kończąc na powszechnej tendencji odwrotu od  globalizacji. Zmiany te skutkują m.in. wzrostem stóp procentowych, wysoką inflacją i rosnącą skalą niepewności w gospodarce światowej.

Więcej o badaniu

Indeks Emerytalny jest wspólnym projektem badawczym sponsorowanym przez CFA Institute, stowarzyszenie zrzeszające specjalistów z dziedziny doradztwa i zarządzania aktywami, Monash Centre for Financial Studies (MCFS), część Monash Business School na Monash University oraz Mercer — globalnego lidera w doradztwie z zakresu HR, rynku inwestycyjnego oraz świadczeń emerytalnych.

W badaniu oceniane są wszystkie istotne elementy systemów emerytalnych, zarówno te państwowe (social security), jak i uzupełniające, prywatne systemy emerytalne (private arrangements). W tym ostatnim aspekcie badanie uwzględnia zarówno plany emerytalne oferowane przez pracodawców (w Polsce będą nimi pracownicze programy emerytalne – PPE oraz pracownicze plany kapitałowe – PPK), jak i indywidualne rozwiązania, takie jak polskie IKE i IKZE.

W badaniu MCGPI każdy kraj oceniany jest w skali od 0 do 100 punktów. Całkowita wartość indeksu jest średnią ważoną trzech kryteriów: 1) adekwatności (waga 40%), 2) wypłacalności w długim terminie (35%) i 3) integralności oraz bezpieczeństwa prawnego systemu (25%). W ocenie uwzględnia się ponad 50 szczegółowych wskaźników oceniających różne elementy systemów. Wagi nie zostały zmienione od momentu publikacji przez Mercer pierwszego raportu, czyli od 2009 roku.