Otwarte Fundusze Emerytalne są podstawą II filaru systemu emerytalnego, wprowadzone reformą z 1999 r.
Co to jest Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE)
Otwarty Fundusz Emerytalny - osoba prawna mająca odrębną masę majątkową. OFE jest zarządzany jest reprezentowany przez powszechne towarzystwo emerytalne (PTE). OFE gromadzi i inwestuje środki pieniężne członków OFE z przeznaczeniem na świadczenie emerytalne po osiągnięciu wieku emerytalnego.
Reklama
OFE działają na podstawie ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych ( Dz.U. z 2023 r. poz. 930 ).
Członkowie OFE posiadają jednostki rozrachunkowe zapisane na swoich rachunkach indywidualnych. Ich wartość jest wyceniana każdego dnia roboczego w oparciu o aktualną wartość aktywów OFE i sumę jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunkach prowadzonych przez dany fundusz.
Kto jest uczestnikiem OFE?
Wprowadzone w 1999 roku OFE były obowiązkowe dla osób urodzonych po 1968 r. Wraz z reformą OFE w 2014 roku uczestnictwo w systemie stało się dobrowolne.
Obecnie członkami OFE mogą zostać osoby, które urodziły się po 1968 i rozpoczęły pierwszą pracę lub inną działalność zarobkową, z tytułu której odprowadzane są składki emerytalne do ZUS oraz mają powyżej 10 lat do uzyskania wieku emerytalnego.
Osoba rozpoczynająca swoją pierwszą pracę musi podjąć decyzję, czy całość składki ma być przekazywana na ZUS, czy też część ma być lokowana w OFE. Przy wyborze OFE ma 4 miesiące na zawarcie umowy z wybranym funduszem.
Po tym terminie można przystąpić do OFE jedynie w czasie tzw. okienka transferowego.
Raz na cztery lata odbywają się okienka transferowe, w trakcie których każdy członek OFE może zdecydować, że wskazane 2,92 proc. składki trafi na subkonto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych lub do wybranego otwartego funduszu emerytalnego. Jeżeli nie będziemy zmieniać decyzji podjętej w poprzednim okienku transferowym lub przy okazji wchodzenia na rynek pracy po zamknięciu poprzedniego okienka, to nie musimy składać żadnych deklaracji. Jeżeli jednak decyzję, a tym samym miejsce przeznaczenia składki chcemy zmienić, to należy wypełnić specjalne oświadczenie. Do tej pory odbyły się dwa okienka transferowe: w 2014 r. i w 2016 r.
OFE i ZUS - różnice
Składki wnoszone do ZUS są zapisywane na subkoncie, a otrzymane środki są przeznaczane na bieżące wypłaty emerytur. Składki nie są inwestowane, ale są waloryzowana.
Składki przekazywane do OFE są inwestowane na rynku kapitałowym (głównie w akcje polskich spółek). Na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego środki są stopniowo przenoszone na subkonto ubezpieczonego w ZUS, który to odpowiada za wypłatę emerytur.
Składki na OFE
Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52% podstawy wymiaru składki. Jej płatnikiem jest pracodawca.
12,22% trafia do ZUS (I filar)
pozostała część zostaje podzielona w zależności od tego, czy pracownik jest uczestnikiem OFE:
- jeśli nie – to 7,3% trafia na subkonto ZUS (II filar)
- jeśli tak – to 4,38% trafia na subkonto ZUS (II filar), a 2,92% trafia do OFE
Źródło: IGTE
Ile jest OFE?
Po zakończeniu w 1999 r. procesu licencyjnego na rynku działało 21 OFE. Na skutek procesów konsolidacyjnych część z nich zmieniła nazwy lub została przejęta przez inne fundusze, a ich liczba skurczyła się do 8 OFE w 2023 roku.
- Allianz Polska OFE
19 września 2014 r. przejęło OFE Warta
12 maja 2023 r. przejęło Aviva OFE funkcjonujące w okresie likwidacji pod nazwą: Drugi Allianz Polska OFE - Generali OFE (dawniej OFE Zurich)
21 lipca 2023 r. przejęło NNLife OFE wcześniej pod nazwą MetLife OFE/Amplico OFE - Nationale-Nederlanden OFE (dawniej ING OFE)
- PKO BP Bankowy OFE (dawniej Bankowy OFE)
19 lipca 2013 r. przejęło OFE Polsat
10.12.2004 OFE Polsat przejęło OFE Kredyt Banku - OFE Pocztylion
31.10.2001 przejęło Arka Invesco OFE - OFE PZU „Złota Jesień”
12.10.2018 przejęło Pekao OFE
10.12.2001 Pekao OFE przejęło OFE Rodzina
23.07.2001 Pekao OFE przejęło Pioneer OFE
9.04.2001 Pekao OFE przejęło OFE EPOKA - Vienna OFE (dawniej: OFE PBK "Orzeł"; OFE Ergo Hestia; Aegon OFE)
7 listopada 2008 roku przejęło OFE Skarbiec – Emerytura
17 listopada 2017 roku przejęło Nordea OFE
12.01.2003 r. OFE Skarbiec Emerytura przejęło OFE {ego} - UNIQA OFE (dawniej AXA OFE; Winterthur OFE; Credit Suisse Life & Pensions OFE)
Ile aktywów mają OFE
Według danych na koniec marca 2024 roku OFE zarządzały 222 mld zł należących do 14,5 mln Polaków.
Jak działają OFE?
Po reformie emerytalnej z 2014 roku OFE inwestują głównie w akcje polskie – ok. 80% aktywów (wcześniej ich portfele w ponad połowie wypełnione były obligacjami skarbowymi). W efekcie tych zmian wyniki funduszy emerytalnych są w dużej mierze zależne od koniunktury na warszawskiej giełdzie. Pozostała część aktywów jest lokowana w akcje zagraniczne, depozyty bankowe, obligacje korporacyjne, obligacje samorządowe oraz inne instrumenty finansowe.
Przeczytaj także: W co inwestują OFE? Znamy skład portfeli funduszy na koniec 2022 r.
Wyniki OFE
Wyniki OFE są w dużej mierze zależne od koniunktury na warszawskiej giełdzie.
Można je śledzić na bieżąco w naszym serwisie – tutaj.
O wynikach OFE piszemy także w naszych comiesięcznych raportach.
Dwa razy w roku (koniec marca i września każdego roku) Komisja Nadzoru Finansowego publikuje informację o 3-letnich wynikach OFE.
Pytania i odpowiedzi o OFE
Czy można wypisać się z OFE?
Z OFE można zrezygnować. Taką możliwość dają okienka transferowe, które odbywają się co cztery lata.
Czy można wypłacić pieniądze z OFE wcześniej?
Nie, nie można wypłacić środków zgromadzonych w OFE. Na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego kapitał gromadzony w OFE jest stopniowo przenoszony na fundusz emerytalny FUS i ewidencjonowany na subkoncie ZUS, zasilając kapitał na przyszłą emeryturę (tzw. suwak).
Wyjątkiem jest wypłata w przypadku śmierci członka OFE. Pieniądze z OFE się dziedziczy. Trafiają do małżonka oraz osób wskazanych przez członka OFE (o czym dalej).
Czy można zmienić OFE?
Tak, w każdej chwili można zmienić OFE. Wystarczy podpisać umowę z wybraną instytucją, która poinformuje ZUS o zmianie. Po uzyskaniu akceptacji ZUS, dana osoba staje się członkiem innego otwartego funduszu emerytalnego.
Co to jest suwak bezpieczeństwa OFE?
Tzw. „suwak bezpieczeństwa” to mechanizm automatycznego transferowania środków z OFE do ZUS wprowadzony nowelizacją ustawy o funduszach emerytalnych z grudnia 2013 r. Jego celem jest ochrona przyszłych emerytów przed wahaniami na rynku, które pod koniec oszczędzania mogłyby obniżyć wartość zgromadzonych środków.
Suwak zaczyna działać na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Zgromadzone przez ubezpieczonego w OFE środki są stopniowo przenoszone na fundusz emerytalny FUS i ewidencjonowane na prowadzonym przez ZUS subkoncie.
Każdego miesiąca wartość jednostek rozrachunkowych będących na koncie danej osoby jest pomniejszana o iloraz liczby tych jednostek i wyrażonej w miesiącach różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, a aktualnym wiekiem członka OFE. W momencie uruchomienia suwaka bezpieczeństwa ZUS zaprzestaje odprowadzania składek do OFE.
Suwak OFE dotyczy wszystkich członków OFE.
Co dzieje się ze środkami z OFE po śmierci uczestnika?
Środki zgromadzone w OFE podlegają dziedziczeniu. Środki są wypłacane osobom wskazanym przez zmarłego lub spadkobiercom. Członkowie OFE w każdej chwili mogą wskazać lub zmienić osoby uposażone i zmieniać ich udział procentowy w dziedziczeniu zgromadzonych środków.
Połowa środków zgromadzonych na subkoncie w ZUS i OFE w okresie trwania wspólności majątkowej przekazywana jest na subkonto i rachunek w OFE współmałżonka. Pozostała część dzielona jest między osoby wskazane przez niego za życia. W przypadku ich braku zgromadzone środki wchodzą w skład spadku. Jeśli zmarły nie pozostawał w związku małżeńskim, wszystkie środki zebrane w OFE i na subkoncie są wypłacane osobom wskazanym za życia lub spadkobiercom.
W sytuacji, gdy zmarły nie był członkiem OFE lub przestał nim być na skutek transferu wszystkich środków do ZUS (suwak), podział środków na wniosek osoby uprawnionej zaczyna się w ZUS.
W pozostałych przypadkach podział środków zaczyna się w OFE.
Jeśli podział środków zaczyna się w OFE, to w ciągu 14 dni od podziału, OFE zawiadamia ZUS o osobach, na rzecz których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku w OFE i jaki jest udział tych osób w tych środkach. Następnie ZUS w ten sam sposób dzieli środki zapisane na subkoncie. Zarówno w przypadku otrzymania zawiadomienia o podziale środków z OFE jak i wpływu do ZUS-u wniosku o wypłatę środków z subkonta, ZUS ma 3 miesiące na to, aby podzielić środki zapisane na subkoncie.
Co z OFE w przypadku rozwodu?
Jeśli małżonkowie nie ustanowili rozdzielności majątkowej, to środki zgromadzone podczas trwania małżeństwa na OFE należą do majątku wspólnego. W przypadku rozwodu dokonuje się podziału tych środków. Nie są one wypłacane, tylko transferowane na konto małżonka, w kwocie jaka zostanie ustalona w ramach procesu rozwodowego. Możliwość podziału środków przysługuje także po uzyskaniu rozwodu.
Gdy OFE będzie realizować podział środków objętych małżeńską wspólnością majątkową i nie zostanie wskazany rachunek w jakimkolwiek OFE, wówczas OFE, do którego należy współmałżonek, założy rachunek.
Reforma emerytalna z 2014 roku - na czym polegała?
3 lutego 2014 r. otwarte fundusze emerytalne na podstawie art. 23 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych przekazały do ZUS, według wyceny dokonanej przez OFE na dzień 31.01.2014 r., 51,5% posiadanych aktywów, o łącznej wartości 153 151 mln zł, w skład których wchodziły:
- obligacje emitowane przez Skarb Państwa (134 084 mln zł),
- obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, gwarantowane przez Skarb Państwa (16 944 mln zł),
- inne papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa (261 mln zł),
- środki pieniężne denominowane w walucie polskiej (1 862 mln zł).
Schemat procesu przekazania aktywów:
Otrzymane środki pieniężne denominowane w walucie polskiej, uzyskane z tytułu wykupu wyodrębnionych aktywów, pochodzących z OFE i należnych od nich odsetek, w terminie 30 dni od dnia ich otrzymania FRD przekazał wraz z pożytkami na przychody funduszu emerytalnego FUS.
Środki pieniężne pochodzące z wykupu papierów wartościowych lub wypłaty należnych od nich odsetek wraz z pożytkami od tych środków będą przekazywane w kolejnych latach na przychody Funduszu Emerytalnego FUS do wysokości ujętej w planie finansowym FUS.
Źródło: ZUS
