Fundusze inwestycyjne pod lupą. NBP zwraca uwagę na ryzyko płynności

Z opublikowanego dziś przez NBP raportu o stabilności systemu finansowego wynika, że w 2024 roku do krajowych funduszy inwestycyjnych napłynęło rekordowe 41,8 mld zł netto, czyli dwukrotnie więcej niż w całym 2023 r. Największym zainteresowaniem cieszyły się fundusze otwarte, zwłaszcza fundusze papierów dłużnych, które przyciągały środki gospodarstw domowych. Z punktu widzenia całego rynku, fundusze otwarte odpowiadają już za 64 proc. aktywów netto sektora, co oznacza wzrost ich znaczenia, ale też potencjalnego ryzyka systemowego. 

Reklama

- Utrzymujący się napływ środków do tych podmiotów oraz stagnacja wartości aktywów funduszy zamkniętych skutkowały wzrostem udziału podmiotów otwartych w aktywach netto sektora (64 proc. na koniec 2024 r.). Z punktu widzenia stabilności funduszy inwestycyjnych oznaczało to także wzrost tej części, która może stanowić potencjalne źródło ryzyka płynności - wskazano w raporcie. Warto przy tym dodać, że fundusze powiązane kapitałowo z bankami dominowały zarówno pod względem udziału w napływach środków (70 proc.), jak i w zyskach netto całego sektora TFI (60 proc.).

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Fundusze otwarte rzuciły się na obligacje skarbowe

Zwiększony napływ środków spowodował dynamiczny rozrost portfeli inwestycyjnych. Fundusze otwarte znacząco zwiększyły zakupy krajowych obligacji skarbowych – w ujęciu rocznym nabyły ich aż 33 mld zł netto, niemal trzykrotnie więcej niż rok wcześniej. Na koniec 2024 r. wartość ich portfela obligacji skarbowych przekroczyła 100 mld zł, co stanowiło historyczne maksimum. Fundusze kupowały zarówno obligacje stało-, jak i zmiennokuponowe, a także papiery indeksowane inflacją. Rok 2024 był natomiast kolejnym okresem, w którym fundusze inwestycyjne odnotowały ujemne saldo sprzedaży obligacji PFR wyemitowanych w ramach Tarcz Finansowych. Duration stałokuponowej części portfela skarbowego pozostała zbliżona do obserwowanej na koniec 2023 r. i wyniosła 4,8. 

Obligacje skarbowe tworzą aktywa płynne. W rezultacie wskaźniki płynności funduszy dłużnych poprawiły się, co wpłynęło korzystnie także na płynność całego sektora funduszy otwartych. Pomimo rosnącego zaangażowania w aktywa płynne, NBP zauważa, że bufory gotówkowe w funduszach otwartych się kurczyły. Przykładowo, w funduszach FIO relacja środków pieniężnych do aktywów spadła do zaledwie 1,1 proc. 

- Bufory najbardziej płynnych aktywów funduszy otwartych w formie środków na rachunkach bankowych wciąż się obniżały. Najniższym poziomem gotówki w relacji do aktywów dysponowały FIO (1,1 proc. na koniec 2024 r. w porównaniu z 1,7 proc. rok wcześniej), a wśród nich – zarządzające największą częścią środków inwestorów – fundusze papierów dłużnych. W SFIO relacja ta wyniosła 1,7 proc. (w porównaniu z 2 proc. na koniec 2023 r.). W warunkach historycznie najwyższego salda napływu do funduszy otwartych wartość ich depozytów bankowych w ujęciu nominalnym spadła o 0,1 mld zł - wskazano w raporcie.

NBP zwraca uwagę, że wyższe ryzyko płynności występuje w funduszach inwestujących w tytuły zagranicznych funduszy – często w formie SFIO – które deklarują możliwość codziennego odkupu jednostek, mimo posiadania aktywów o ograniczonej płynności.

- Więcej niż połowa funduszy otwartych odnotowała wzrost poziomu wskaźnika płynności. Utrzymało się duże zróżnicowanie między FIO i SFIO, mimo że w ostatnim okresie mediana wskaźnika dla SFIO istotnie zbliżyła się do poziomu występującego w FIO. Nadal jednak relatywnie więcej podmiotów z najniższymi wartościami tego parametru znajdowało się w SFIO. Do tej grupy należały głównie fundusze skupiające się na inwestycjach w tytuły uczestnictwa zagranicznych funduszy inwestycyjnych. Ryzyko płynności w tych podmiotach było dodatkowo związane z wysokim poziomem koncentracji takich lokat oraz deklarowaną przez nie możliwością odkupienia jednostek uczestnictwa na żądanie uczestnika - wskazano w raporcie - Z drugiej strony fundusze te często oferowały produkty emerytalne, co z kolei ograniczało ryzyko umorzeń na znaczną skalę - dodano.

W raporcie zauważono również, że fundusze w 2024 r. istotnie (zakupy na 7 mld zł netto) zwiększyły zaangażowanie w instrumenty dłużne banków komercyjnych (ich wartość wzrosła o 60 proc. r/r), głównie papiery służące bankom do spełnienia wymogów MREL (5,6 mld zł). 

NBP wskazuje także na rosnące wykorzystanie instrumentów pochodnych przez fundusze otwarte. Wzrosła liczba transakcji IRS i CIRS zabezpieczających ryzyko stopy procentowej. Fundusze otwarte zabezpieczały również pozycje walutowe, wykorzystując w tym celu kontrakty terminowe. NBP zauważył, że choć działania te ograniczają ryzyko rynkowe, to jednocześnie mogą prowadzić do większej zmienności wycen, co znajduje odzwierciedlenie we wzroście wskaźnika SRI.

- Stosowanie instrumentów pochodnych wiązało się niekiedy z wysokim poziomem ryzyka mierzonego wskaźnikiem SRI, co oznaczało dużą zmienność wycen tytułów uczestnictwa. Niektóre z tych funduszy były zarządzane pasywnie. Ze względu na relatywnie niewielką skalę działalności ich wpływ na stabilność finansową pozostawał jednak ograniczony - wskazano w raporcie.

NBP zaleca towarzystwom funduszy inwestycyjnych zwiększoną ostrożność, zwłaszcza w obliczu ryzyk geopolitycznych i koncentracji inwestycji gospodarstw domowych na funduszach dłużnych. 

- Otwarte fundusze inwestycyjne powinny dążyć do redukcji niedopasowania płynności aktywów i pasywów. Biorąc pod uwagę znaczny napływ środków do najbardziej popularnych wśród gospodarstw domowych funduszy dłużnych oraz wzmożone ryzyko geopolityczne rekomenduje się zachowanie przez TFI szczególnej dbałości w zakresie dokonywanej transformacji płynności oraz utrzymywanych buforów najbardziej płynnych aktywów - wskazano w raporcie.