Niepewność jest gorsza od ryzyka. Co inwestorzy mogą z nią zrobić?

Słabsze dane gospodarcze z USA (spadek nastrojów konsumentów, słabnący rynek pracy, spadek prognoz PKB i zysków firm) w połączeniu z nieprzewidywalną polityką Waszyngtonu sprawiają, że pojawia się trudność z oceną przyszłości. Rodząca się w ten sposób niepewność, zarówno polityczna, jak i ekonomiczna, ma istotny wpływ na nasze działania, albo ich brak.

Reklama

Niepewność gorsza od ryzyka

W otoczeniu niepewności firmy niechętnie podejmują decyzje inwestycyjne, bo zmieniająca się polityka (np. taryfy celne) utrudnia planowanie. O ile ryzyko można skwantyfikować, uwzględnić w modelach i ubezpieczyć, o tyle niepewność jest w swej istocie niemierzalna. W efekcie niepewność podnosi zmienność na rynkach, a nierzadko prowadzi też do nieprzewidywalnych skutków gospodarczych.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

- Ryzyko i niepewność są nieodłącznie związane z inwestowaniem. Naturalnie obecne środowisko, czyli: odwrót globalizacji, wojny handlowe, konflikty zbrojne, ryzyka recesji, stagflacji czy rosnąca inflacja wpływa na wzrost ryzyka i niepewności wśród inwestorów, nawet dużych profesjonalnych graczy. Ryzyka można na portfelach mitygować, niepewności w wydaniu obecnym już nie - zauważa Zbigniew Jakubowski, wiceprezes QUERCUS TFI. 

Wtóruje mu Stephen Dover, szef Franklin Templeton Institute. - Masowe zwolnienia pracowników administracji publicznej, nieprzewidywalna polityka celna oraz nadmierne wykorzystywanie zarządzeń wykonawczych przyczyniają się do wzrostu niepewności. Redefinicja relacji międzynarodowych, polegająca na traktowaniu dotychczasowych sojuszników jako rywali, potęguje destabilizację otoczenia gospodarczego. W obliczu gwałtownych zmian politycznych w Waszyngtonie przedsiębiorcy i inwestorzy tracą możliwość opierania decyzji na sprawdzonych schematach. Modele probabilistyczne bazujące na historycznych normach przestają być użyteczne - zauważa ekspert Franklina. - Ryzyko można zmierzyć i oszacować za pomocą rozkładów prawdopodobieństwa. Nawet w obliczu znaczącego ryzyka inwestorzy wciąż mogą podejmować decyzje w celu maksymalizacji zysków, opierając się na analizie prawdopodobieństwa przyszłych wyników. Niepewność natomiast jest niemierzalna – nie można jej dokładnie określić ani przewidzieć, co prowadzi do paraliżu decyzyjnego - dodaje. I wskazuje:

Gdyby amerykańscy producenci samochodów byli pewni, że 25-proc. cła zostaną na stałe zastosowane do komponentów produkowanych w Kanadzie lub Meksyku, mogliby odpowiednio planować i inwestować. Ale kiedy cła się zmieniają, inwestycje zamierają. W końcu zobowiązania produkcyjne producentów samochodów są ogromne i mają trwać przez dziesięciolecia. Żaden rozsądny dyrektor ds. motoryzacji nie może dokonywać takich inwestycji, jeśli oczekiwane zyski mogą zostać zniweczone jednym pociągnięciem pióra. Podobne wyzwania dotykają innych sektorów – opieki zdrowotnej, handlu, rolnictwa, górnictwa i energetyki. Nagłe zwroty w polityce i retoryce rządu podważają wieloletnie fundamenty gospodarcze, od relacji międzynarodowych po stabilność wydatków publicznych, w tym Medicaid i Social Security.

Powołując się na badania empiryczne ekonomiści Pekao wskazują, że wzrost indeksów niepewności o 100 pkt (czyli mniejszy od obserwowanego obecnie) obniży produkcję przemysłową za rok o ok. 3 proc., zatrudnienie o 2,5 mln w horyzoncie 1,5 roku oraz inwestycje firm o 10 proc. za 1,5 roku (i 3-4 proc., jeśli źródłem niepewności jest polityka handlowa).

- Skoro sytuacja jest tak niejasna, to firmom opłaca się wstrzymywać z ważnymi decyzjami. Koszt czekania nie jest bowiem duży w porównaniu do potencjalnych korzyści z podjęcia decyzji w lepszych warunkach - zauważają ekonomiści banku Pekao. - Tylko okres najgłębszej pandemii COVID-19 był pod tym względem gorszy. Jeśli chodzi o politykę handlową, to jesteśmy w okresie nadzwyczajnej niepewności – przynajmniej dwukrotnie większej niż ta towarzysząca pierwszej wojnie handlowej prezydenta Donalda Trumpa w latach 2017-2019 - dodają specjaliści Banku.

- Niepewność ma swoje odzwierciedlenie również w wymiarze gospodarczym, wpływając na zachowania konsumentów czy firm planujących inwestycje. W tym przypadku, czym więcej niepewności i ryzyk, tym niższa skłonność do konsumpcji i inwestycji, co wpływa po jakimś czasie na spadające odczyty z realnej ekonomii w poszczególnych krajach - wskazuje Zbigniew Jakubowski.

Pierwsze symptomy już widać. W lutym sprzedaż detaliczna w USA wzrosła jedynie o 0,2 proc. miesiąc do miesiąca, co było wynikiem niższym od konsensusu prognoz (0,6 proc. m/m). Dodatkowo styczniowe dane zostały skorygowane w dół, wskazując na spadek o 1,2 proc. m/m. - Indeks zaufania konsumentów Conference Board pokazuje podobny obraz. Jego lutowy odczyt spadł do 72,9, poniżej kluczowego poziomu 80, który według Conference Board sygnalizuje nadchodzącą recesję - zauważa Stephen Dover.

Sprzedaż detaliczna w USA w kolejnych miesiącach może pozostać osłabiona. Polityka taryfowa prezydenta Donalda Trumpa wzbudza obawy o rosnącą inflację oraz potencjalną utratę miejsc pracy i dochodów, co może negatywnie wpłynąć na wydatki konsumentów. Masowe zwolnienia w sektorze publicznym dodatkowo osłabiają dynamikę konsumpcji.

Lutowa ankieta ISM wskazuje na spadek liczby nowych zamówień i zatrudnienia w przemyśle, co sugeruje, że firmy mierzą się z pierwszym szokiem operacyjnym wywołanym nowymi taryfami. Oficjalne dane o zatrudnieniu sugerują wzrost o 151 tys., jednak większość nowych etatów pochodzi z sektorów niecyklicznych, a zwolnienia w administracji publicznej nie zostały jeszcze w pełni uwzględnione.

- Szacunki zysków spółek Wall Street są korygowane w dół we wszystkich 11 sektorach, a najbardziej dotknięte są branże cykliczne. Korekty zysków są większe niż zazwyczaj o tej porze roku - zauważa Stephen Dover. - Rynki zaczęły reagować na rosnącą niepewność. Rentowności 10-letnich amerykańskich obligacji skarbowych spadły o niemal 50 pkt bazowych względem lutowych maksimów, a krzywa dochodowości uległa spłaszczeniu. Dzienne ruchy rynkowe stają się coraz bardziej zmienne. Coraz częściej odnotowywane są dni z ponad jednoprocentowymi spadkami. Rosnąca zmienność na rynku znajduje odzwierciedlenie we wzrostach indeksu VIX - dodaje.

Niepewność co do kondycji gospodarki USA wywołała panikę, prowadząc do spadków, które chwilowo sprowadziły indeksy na Wall Street w strefę korekty, definiowanej jako zniżka przekraczająca 10 proc.  - Pogłębiająca się wojna celna, niepewne perspektywy gospodarcze USA oraz zmieniające się oczekiwania wobec stóp procentowych – to główne czynniki zwiększające niepewność, która szkodzi rynkom. Trzeba jednak pamiętać, że w ostatnich latach amerykańska giełda rosła znacznie szybciej niż inne światowe parkiety. Nic nie trwa wiecznie, a pierwsze oznaki osłabienia gospodarki skłoniły inwestorów do działania zgodnie z zasadą "najpierw strzelać, potem zadawać pytania" - mówi Paweł Majtkowski, analityk eToro. 

Niepewność skłania do przebudowy portfela

Niepewność na rynkach finansowych jest nieunikniona, ale można się do niej przygotować. - Inwestorzy w tak niepewnych uwarunkowaniach z reguły zmniejszają ekspozycję na ryzyko, czy to wybierając bezpieczniejsze klasy aktywów vide metale szlachetne i obligacje rządowe, fundusze obligacji krótkoterminowych czy - w przypadku inwestorów akcyjnych - przeprowadzając relokacje z sektorów cyklicznych do defensywnych. W zasadzie wszystkie ww. symptomy widać w obecnych ruchach inwestorów: złoto wybija właśnie nowe szczyty, srebro podąża za złotem, 10-letnie obligacje amerykańskie zeszły z rentownościami z poziomów 4,80 do 4,3 proc., napływ do funduszy money market i obligacji korporacyjnych o krótkim duration jest znaczący, trwa też rotacja do sektorów defensywnych dosłownie i w przenośni - zauważa Zbigniew Jakubowski, wiceprezes QUERCUS TFI. I dodaje:

Sektor defence & aerospace, szczególnie w wydaniu europejskim, jest obecnie "królem polowania", co wynika z rosnącej niepewności dotyczącej trwałości ewentualnego rozejmu na Ukrainie, ryzyka nieprzygotowania państw UE i NATO na możliwą eskalację sytuacji na wschodzie Europy czy też stabilności relacji transatlantyckich między USA a Europą. Dla przykładu Stoxx Europe Aerospace & Defense ETF przyniósł 23-proc. stopę zwrotu w samym 2025 r., a spółki sektora zbrojeniowego i obronnego odnotowały spektakularne zwroty: Rheinmetall +122 proc., Hensoldt +115 proc., Renk +141 proc., Thales +81 proc. To przykład, że ryzyko i niepewność mają też swoich "zwycięzców".

"Zwycięzcą" w takim ujęciu jest też niewątpliwie warszawska giełda. Dość powiedzieć, że indeks WIG20 zyskał od stycznia już 27 proc., osiągając najwyższy poziom od 2011 r. WIG w tym czasie skoczył o jedną czwartą, jest na najwyższych poziomach w historii i szybko zbliża się do psychologicznej bariery 100 tys. pkt.

- Potencjalny rozejm na Ukrainie powoduje, że dla krajów z regionu CEE, w tym Polski szczególnie w wymiarze akcyjnym, spada znacząco ryzyko związane z inwestycjami, co powoduje, ze inwestorzy zagraniczni ponownie alokują swoje aktywa do rynków regionu, również do rynków europejskich - wskazuje Zbigniew Jakubowski.

Bodźce fiskalne, deregulacja sektora finansowego oraz masowe inwestycje w sztuczną inteligencję napędzają też  wzrosty w Chinach. Hang Seng, indeks giełdy w Hongkongu, wzrósł w tym roku o 23 proc. - Akcje chińskich gigantów technologicznych, które ostatnio poczyniły przełomowe postępy w dziedzinie AI, zyskują na wartości w imponującym tempie - zauważa Paweł Majtkowski.

Dywersyfikacja lekarstwem na niepewność

Eksperci wskazują, że w obliczu rosnącej niepewności kluczowe staje się odpowiednie zróżnicowanie inwestycji – zarówno pod względem sektorów, regionów, jak i klas aktywów. 

- Warto jak zawsze zwrócić w takim środowisku uwagę na dywersyfikację swojego portfela, dobór składników nisko bądź ujemnie skorelowanych względem siebie – to wszystko może pomóc w osiągnięciu lepszego profilu zysk-ryzyko dla danego inwestora. Naturalną rzeczą staje się obserwacja zjawisk i dostosowywanie oczekiwań, portfela do zmieniającej się sytuacji. Rynki w niepewnych czasach lubią przereagowywać, co dla uważnego inwestora może stanowić okazję do wykorzystania. Całkowita eliminacja ryzyka nie jest optymalnym rozwiązaniem, gdyż prowadzi do bardzo niskiej stopy zwrotu, taką strategię można wykorzystać jedynie w wyjątkowych sytuacjach, jak ryzyko bezpośredniej wojny czy wystąpienie silnej recesji - radzi Zbigniew Jakubowski, wiceprezes QUERCUS TFI.  

Tomasz Matras, dyrektor biura rynku akcji PZU TFI, przypomina z kolei, że dla przeciętnego inwestora kluczowe jest długoterminowe podejście, które pozwala ignorować krótkoterminowy "szum" rynkowy i skupić się na strategii dostosowanej do własnej sytuacji finansowej oraz tolerancji ryzyka.

- Podstawą dobrej strategii inwestycyjnej jest określenie oczekiwanego poziomu zysków oraz apetytu na ryzyko – w uproszeniu, jak duże wahania wartości inwestycji w trakcie jej trwania jesteśmy gotowi zaakceptować, aby czuć się komfortowo ze swoją inwestycją. Różne strategie inwestycyjne charakteryzują się różną zmiennością – inaczej będą zachowywać się strategie obligacyjne, które w większym stopniu skupiają się na ochronie kapitału przed inflacją, a zupełnie inaczej strategie akcyjne nastawione na maksymalizację zysków. Jeśli dokładnie określimy naszą tolerancję na rynkową zmienność, z dużym prawdopodobieństwem unikniemy panicznego, nieprzemyślanego wyjścia z inwestycji. Warto pamiętać, że emocje są najgorszym doradcą w inwestowaniu. Niezależnie od przyjętej strategii, odpowiedzią na rynkową zmienność jest systematyczność. Zwykle lepiej jest regularnie inwestować mniejsze kwoty, ponieważ pozwala to ograniczyć ryzyko inwestycyjne poprzez uśrednianie ceny zakupu, np. jednostek uczestnictwa funduszu - wskazuje Tomasz Matras.

Jak radzić sobie z obecną niepewnością?

🔹 Obserwuj dane makroekonomiczne – śledzenie nastrojów konsumentów i wskaźników gospodarczych pozwala na lepszą ocenę ryzyka.
🔹 Dywersyfikuj portfel – inwestowanie w różne regiony geograficzne redukuje ekspozycję na ryzyka specyficzne dla jednego kraju (np. USA). Obligacje skarbowe i sektory defensywne (np. opieka zdrowotna) mogą stanowić zabezpieczenie przed zmiennością na giełdzie. 
🔹 Unikaj aktywów szczególnie podatnych na decyzje administracji Trumpa – firmy z dużą ekspozycją na handel międzynarodowy mogą być bardziej zagrożone (np. przemysł motoryzacyjny).

🔹 Utrzymuj długoterminowe podejście – krótkoterminowe wahania rynkowe są nieuniknione, ale konsekwentna strategia oparta na fundamentalnych zasadach inwestowania pozwala uniknąć impulsywnych decyzji i skorzystać z długoterminowego wzrostu wartości aktywów.