OECD nie ma dobrych wieści dla polskiego systemu emerytalnego

„Pension at a glance” autorstwa OECD to publikowane co dwa lata opasłe opracowanie na temat systemów emerytalnych w najbardziej rozwiniętych krajach świata. Ci, co choć trochę interesują się trendami demograficznymi, systemami emerytalnymi, a zwłaszcza tym, jak może wyglądać ich starość, powinni po nie sięgnąć. Zwłaszcza, że sporo miejsca w publikacji poświęcono Polsce.

Reklama

I nie jest to bynajmniej przyjemna lektura. Autorzy raportu podkreślają, że na przestrzeni kolejnych 40 lat Polska będzie jednym z najszybciej starzejących się krajów OECD, obok Grecji, Korei Południowej czy krajów nadbałtyckich. Do 2060 roku populacja osób w wieku produkcyjnym (20-64 lata) w Polsce spadnie o prawie 40%.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

W najbliższych latach w krajach OECD wyraźnie wzrośnie liczba pracujących osób starszych w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym. Obecnie na 100 takich osób przypada 31 seniorów. Za 40 lat będzie to dwukrotnie więcej. 

W Polsce dziś ten udział jest poniżej przeciętnej dla krajów OECD (jasnozielona linia), ale za cztery dekady będziemy, obok kilku innych krajów, wyznaczać górną granicę niebieskiego przedziału – Na 100 osób w wieku produkcyjnym będzie przypadać ponad 70 polskich seniorek i seniorów – pod tym względem przegonią nas tylko Japończycy, Koreańczycy, Hiszpanie, Grecy i Włosi.

Czytaj również: jaki powinien być dobry system emerytalny

Z punktu widzenia finansowania systemu emerytalnego, będzie to gigantyczny ciężar. Nie będzie więc wyjścia – po pierwsze emerytury państwowe będą musiały spaść; wielu z nas będzie musiało zdecydować się na kontynuowanie pracy nawet po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego; a ten z kolei, być może, będzie musiał być w końcu podniesiony z obecnych 65 dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet. To trend międzynarodowy – obecnie ponad połowa krajów OECD planuje to zrobić. Na czele jest Dania, w której wiek emerytalny ma w konsekwencji osiągnąć poziom 74 lat dla kobiet i mężczyzn.

Nowoczesne formy zatrudnienia a emerytury

Autorzy raportu już na wstępie podkreślają, że jednym z największych wyzwań dla większości współczesnych systemów emerytalnych, jest konieczność przystosowania ich zmian na rynku pracy. Coraz więcej z nas pracuje na część etatu, jest samozatrudniona lub jest freelancerem. Obecnie to jedna trzecia wszystkich zatrudnionych w krajach OECD. To bardzo różnorodna grupa osób, którą łączy jedno – ich emerytury są lub będą przeważnie niższe niż pełnoetatowych pracowników. Według OECD pracownik zatrudniony na umowie „niestandardowej”, który miał takie same dochody brutto podczas swojej kariery zawodowej, co ten pracujący na pełnym etacie, otrzyma średnio nawet o 20% niższą emeryturę państwową. Po prostu odprowadzi mniej składek, bo nie musi np. pracując na umowie tymczasowej lub będąc samozatrudnionym. I to jest to wyzwanie – jak obligatoryjnie włączyć wszystkich pracowników do powszechnego systemu emerytalnego.

To szczególnie ważne wyzwanie dla Polski. Tymczasowe zatrudnienie w Polsce rozkwitało w okresie silnej koniunktury gospodarczej w latach 2001-2007, z 12% do 28% całkowitego zatrudnienia, po czym ustabilizowało się na tym bardzo wysokim poziomie do dziś.

Co robić?

Polska jest jednym z najbardziej narażonych na negatywne zmiany demograficzne krajów OECD. Dzisiejsi 30-latkowie, nawet jeśli uczciwie przepracują kolejne cztery dekady na etacie, z tytułu emerytury państwowej nie mogą liczyć na więcej niż 30% swoich średnich zarobków brutto sprzed zakończenia pracy zawodowej.

To między innymi dlatego powstały pracownicze plany kapitałowe (PPK), czyli forma prywatnego gromadzenia oszczędności w ramach miejsca pracy, w którym jesteśmy zatrudnieni. Autorzy raportu dostrzegli je, zwracają uwagę na formułę automatycznego zapisu i sposób odprowadzania wpłat, które wnosi pracownik, pracodawca i państwo. Ten program rozwiązuje część problemów, z którymi mierzy się polski system emerytalny, ale nie jest „lekiem” na wszystkie jego bolączki. Na przykład nie obejmuje osób samozatrudnionych. Do tego, nie jest to „worek bez dna”. To program zdefiniowanej składki, gdzie dostaniemy tyle, ile uzbieramy plus zysk z instrumentów, w które inwestowane są środki.

Dlatego warto, wzorem najlepszych systemów emerytalnych na świecie, dywersyfikować źródła dochodu na emeryturze i odkładać na nią również we własnym zakresie. Na przykład, gotowym rozwiązaniem są indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE) lub indywidualne konta emerytalne (IKE). Trzeba dać coś od siebie, wziąć sprawy (emeryturę) w swoje ręce, bo z raportu OECD płynie wniosek, że na cud w czasach kryzysu demograficznego liczyć nie możemy.