ING Bank już nie chce być depozytariuszem funduszy. Wypowiedział umowy wszystkim TFI

Działalność depozytariusza to ciężki "kawałek chleba" - uznał ING Bank Śląski i w ubiegłym roku wypowiedział wszystkim swoim dotychczasowym partnerom umowy na świadczenie tego typu usług.

Reklama

- Na jesieni ubiegłego roku podjęliśmy decyzję o zaprzestaniu świadczenia klientom usług Banku Depozytariusza, usług powierniczych oraz prowadzenia Rejestrów Akcjonariuszy. Decyzja ta była podyktowana oceną ekonomiczną tej linii biznesowej - potwierdza w rozmowie z analizy.pl Piotr Utrata, rzecznik ING Banku Śląskiego. 

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Z usług ING Banku korzystały m.in. Goldman Sachs TFI oraz Esaliens TFI. Jak ustaliliśmy, oba towarzystwa znalazły już nowych depozytariuszy. Goldman nawiązał współpracę z Bankiem Handlowym. Po przejęciu funduszy Goldmana, których aktywa warte są ponad 30 mld zł, Bank Handlowy umocni się na pozycji lidera rynku depozytariuszy. Pod "opieką" będzie miał bowiem aktywa funduszy wyceniane łącznie na ponad 100 mld zł (40 proc. rynku funduszy detalicznych).

Decyzja ING Banku Śląskiego symptomem szerszych zmian na rynku 

Gdy w 2018 r. Komisja Nadzoru Finansowego nałożyła na depozytariusza Raiffeisen Bank sankcję administracyjną za niedopilnowanie aktywów funduszy W Investments, na rynek padł blady strach, a banki zaczęły ponownie oceniać opłacalność prowadzenia tego biznesu. KNF zastosowała bowiem maksymalny wymiar kary z ustawy o funduszach (5 mln zł), a także rekordowe 50 mln zł na mocy prawa bankowego. W tym samym roku Komisja wlepiła też karę ING Bankowi Śląskiemu za fundusze Inventum (i w 2021 r. za fundusze Altusa, Trigona i Opera TFI), a następnie opublikowała stanowisko w sprawie obowiązków depozytariuszy. Przypomniała w nim wówczas, że ich rola nie sprowadza się wyłącznie do – mówiąc kolokwialnie – mechanicznego "przyklepywania" wycen.

Zdaniem nadzorcy, depozytariusz powinien być nie tylko niezależnym organem kontrolnym wobec funduszy, a zatem weryfikować wiarygodność i rzetelność założeń przyjętych na potrzeby wyceny, ale też aktywnie uczestniczyć w procesie uzgodnienia najbardziej odpowiednich metod i modeli wyceny aktywów, mając w dodatku na względzie, że nadrzędną zasadą w tym procesie jest ustalenie ich wartości godziwej. To pokłosie nowelizacji ustawy o funduszach z 2016 r., która znacząco rozszerzyła listę obowiązków spoczywających na depozytariuszach. 

Czytaj także: Depozytariusze funduszy pod lupą KNF

Z naszych danych wynika, że w 2023 r. TFI zapłaciły depozytariuszom łącznie ok. 66 mln zł (w przypadku funduszy detalicznych) i 9 mln zł za fundusze PPK. Najwięcej, bo niemal 19 mln zł pozyskał bank Pekao, ale przykładowo zaledwie 3-4 mln zł trafiło do ING czy Millennium. Z punktu widzenia klientów TFI to sporo, bo udział tych kosztów w aktywach netto ogółem przekracza średnio 0,3 proc. Dla banków przychody rzędu kilku milionów złotych mogą nie być atrakcyjne, zwłaszcza w obliczu ryzyka dużo wyższych kar od KNF w przypadku ewentualnych nieprawidłowości. Koszty i ryzyka tej działalności stały się niewspółmierne do potencjalnych zysków. I to prawdopodobnie skłoniło ING Bank Śląski do wycofania się z tego rynku.

Najpierw, pod koniec 2020 r. ING wypowiedział umowę o pełnienie funkcji depozytariusza dla funduszy otwartych OPERA TFI i części funduszy z oferty BPS TFI, a jesienią ubiegłego roku zdecydował się zupełnie wycofać z tego rynku i wypowiedział umowy wszystkim dotychczasowym partnerom. Decyzja biznesowa ING okazała się sporym problemem dla Opery. Przez ponad 2 lata towarzystwo próbowało znaleźć nowego depozytariusza, ale żaden bank nie chciał podjąć się współpracy. W rezultacie w maju ubiegłego roku fundusze Opera TFI weszły w proces likwidacji. Prowadzi go depozytariusz, czyli... ING Bank Śląski, który zresztą już od niemal dekady likwiduje też fundusze Inventum (a także fundusz Insignis). Z dużym prawdopodobieństwem można więc założyć, że likwidacja produktów Opery również liczona będzie w latach. Oznacza to, że z rynku depozytariuszy ING tak zupełnie wycofać się nie może, przynajmniej na razie.

Dla Banku Handlowego decyzja ING oznacza umocnienie swojej pozycji lidera. Obecnie Citi jest depozytariuszem dla funduszy o aktywach wycenianych łącznie na 73 mld zł (m.in. dla PKO TFI, Santander TFI i mTFI). Po przejęciu funduszy Goldman Sachs TFI, będzie się "opiekował" funduszami, które zarządzają aktywami wartości ponad 100 mld zł, co stanowi 40 proc. rynku funduszy detalicznych w Polsce (250 mld zł).

Mniejsze domy maklerskie wypełniają niszę

Fundusz inwestycyjny nie może funkcjonować bez depozytariusza. Gdy depozytariusz wypowie umowę o wykonywanie swojej funkcji, TFI ma ustawowo 6 miesięcy na znalezienie nowego depozytariusza. Jeśli z jakichkolwiek względów nie będzie to możliwe, jeżeli do dnia upływu tego okresu fundusz nie zawarł umowy z innym depozytariuszem, stanowi to przesłankę rozwiązania funduszu i otwarcia jego likwidacji.

Zgodnie z przepisami ustawy, depozytariuszem funduszu otwartego (FIO i SFIO) może być wyłącznie bank. Dla niepublicznych FIZ-ów funkcję tę może pełnić również firma inwestycyjna (dom maklerski) dysponująca zezwoleniem na przechowywanie lub rejestrowanie instrumentów finansowych. Łącznie usługi depozytariusza dla funduszy inwestycyjnych świadczy obecnie 9 banków i 4 domy maklerskie, które zaczęły wypełniać niszę, jakiej banki obsługiwać nie chcą, czyli segment FIZ-ów, dużo bardziej ryzykowny pod względem regulacyjnym. O ile bowiem dla dużych instytucji nie jest to podstawowa linia biznesu, tak dla mniejszych podmiotów może być całkiem dochodową działalnością.

Pod koniec września 2023 r. zielone światło od KNF na rozpoczęcie działalności dostał Investment Funds Depositary Services (IFDS), nowy dom maklerski, którego akcjonariuszami są IPOPEMA Securities i ProService Finteco, specjalizujący się właśnie w świadczeniu usług dla FIZ. Na początek firma została depozytariuszem dla pięciu funduszy.

– Akcjonariusze IFDS dostrzegli zmieniającą się sytuację na rynku funduszy inwestycyjnych zamkniętych, pojawienie się luki podażowej i potrzebę powstania nowego podmiotu świadczącego usługi depozytariusza dla FIZ. Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych coraz częściej mają też kłopot ze znalezieniem depozytariusza dla swoich funduszy, ponieważ z usług tych zaczęły wycofywać się banki. Pojawił się więc wyraźny deficyt usług depozytariusza na polskim rynku – wyjaśniała Iwona Świętochowska, prezeska IFDS.

Na rynku działa też Dom Maklerski INC, który w sierpniu ubiegłego roku podpisał pierwszą umowę z funduszem zamkniętym zarządzanym przez Origin TFI. Usługę depozytariusza dla FIZ-ów świadczą jeszcze NWAI Dom Maklerski oraz Q Securities. 

Dla klientów niewiele się zmienia

Zmiana podmiotu pełniącego funkcję depozytariusza odbywa się poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów w statucie danego funduszu. Dla klientów niewiele się zmienia, jedynie numer rachunku bankowego, na który należy kierować wpłaty na nabycie jednostek uczestnictwa. Najczęściej obowiązuje okres przejściowy, w którym wpłaty tytułem nabycia, dokonane na dotychczasowy numer rachunku bankowego, są odpowiednio przeksięgowywane. 

Jakie są obowiązki depozytariusza?

Ustawa wskazuje, że depozytariusz działa niezależnie od TFI i w interesie uczestników funduszu inwestycyjnego. Do obowiązków depozytariusza należy m.in.:

• przechowywanie aktywów funduszu inwestycyjnego;
• prowadzenie rejestru wszystkich aktywów funduszu inwestycyjnego;
• zapewnienie, aby środki pieniężne funduszu inwestycyjnego były przechowywane na rachunkach pieniężnych i rachunkach bankowych prowadzonych przez podmioty uprawnione do prowadzenia takich rachunków zgodnie z przepisami prawa polskiego lub spełniające w tym zakresie wymagania określone w prawie wspólnotowym lub równoważne tym wymaganiom;
• zapewnienie monitorowania przepływu środków pieniężnych funduszu inwestycyjnego;
• zapewnienie, aby zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa oraz emitowanie, wydawanie i wykupywanie certyfikatów inwestycyjnych odbywało się zgodnie z przepisami prawa i statutem funduszu inwestycyjnego;
• zapewnienie, aby rozliczanie umów dotyczących aktywów funduszu inwestycyjnego następowało bez nieuzasadnionego opóźnienia, oraz kontrolowanie terminowości rozliczania umów z uczestnikami funduszu; 
• zapewnienie, aby wartość aktywów netto funduszu inwestycyjnego oraz wartość aktywów netto przypadających na jednostkę uczestnictwa lub certyfikat inwestycyjny była obliczana zgodnie z przepisami prawa i statutem funduszu inwestycyjnego;
• zapewnienie, aby dochody funduszu inwestycyjnego były wykorzystywane w sposób zgodny z przepisami prawa i ze statutem funduszu inwestycyjnego;
• wykonywanie poleceń funduszu inwestycyjnego, chyba że są sprzeczne z prawem lub statutem funduszu inwestycyjnego;
• weryfikowanie zgodności działania funduszu inwestycyjnego z przepisami prawa regulującymi działalność funduszy inwestycyjnych lub ze statutem w zakresie innym niż wynikający z pkt 5–8 oraz z uwzględnieniem interesu uczestników. Depozytariusz nie ma wpływu na politykę inwestycyjną funduszu - nie może zmieniać polityki inwestycyjnej, czy decyzji o nabywaniu przez towarzystwo określonych składników lokat.

Depozytariusz zapewnia zgodne z prawem i statutem wykonywanie obowiązków funduszu co najmniej przez stałą kontrolę czynności faktycznych i prawnych dokonywanych przez fundusz oraz nadzorowanie doprowadzania do zgodności tych czynności z prawem i statutem funduszu.