To kolejny tekst porównujący różne aspekty PPE i PPK. Tym razem przyglądamy się instytucjom zarządzającym środkami klientów.
TFI najlepiej spełniają wymogi stawiane podmiotowi odpowiedzialnemu za długoterminowe pomnażanie środków pracowników.
Reklama
Jakie instytucje mogą oferować PPE
Podmiotami uprawnionymi do oferowania i zarządzania środkami gromadzonymi w ramach PPE są:
- towarzystwa funduszy inwestycyjnych, a formą gromadzenia środków jest fundusz inwestycyjny otwarty oraz specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty;
- zakłady ubezpieczeń na życie oferujące usługę w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym;
- pracownicze towarzystwa emerytalne oferujące pracowniczy fundusz emerytalny.
Najczęściej wybieraną instytucją finansową do zarządzania środkami uczestników PPE i PPK jest towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Dominację formy funduszu inwestycyjnego, w szczególności na rynku PPK, należy oceniać bardzo pozytywnie. Ustawa dopuszcza jeszcze tzw. zarządzanie zagraniczne, które może być oferowane przez różnego rodzaju podmioty zagraniczne (instytucje zarządzające funduszami inwestycyjnymi, funduszami emerytalnymi lub w formie ubezpieczeniowej) na zasadach określonych w ustawie o PPE. Jednak dotychczas nie powstał żaden program w formie umowy z podmiotem zagranicznym.
Aktualnie 30 podmiotów zarządza Pracowniczymi Programami Emerytalnymi. Najwięcej instytucji finansowych występuje w formie TFI – 19, w formie zakładu ubezpieczeń na życie 9 podmiotów. W przeszłości na rynku istniało sześć Pracowniczych Towarzystw Emerytalnych PrTE) aktualnie działają jedynie dwa.
Ta ostatnia forma nie sprawdziła się z powodu dodatkowych kosztów dla pracodawcy wynikających z konieczności finansowania działalności Pracowniczego Towarzystwa Emerytalnego PrTE). Dodatkowym ograniczeniem jest to, że PrTE może zarządzać tylko jednym funduszem emerytalnym. Oznacza to, że uczestnicy PPE oferowanego w formie pracowniczego funduszu emerytalnego nie mogą dopasować polityki inwestycyjnej do aktualnego wieku, a także do własnych preferencji i oczekiwań.
W PPK aż cztery rodzaje instytucji finansowych
Przynajmniej teoretycznie wybór instytucji finansowych jest szerszy w PPK, ponieważ oprócz trzech form w jakich występują PPE, dopuszczona jest także czwarta forma – dobrowolny fundusz emerytalny zarządzany przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne.
Konkurencja w PPK jest dużo niższa niż w PPE, ponieważ na tym rynku działa 19 instytucji finansowych: 16 TFI, 2 PTE i jeden Zakład Ubezpieczeń na Życie. Jeżeli wejdzie w życie ustawa zakładająca przekształcenie PTE w TFI, to rynek ten zostanie zdominowany przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych; jedynym wyjątkiem będzie PPK oferowane Compensa TUnŻ.
Tak duża różnica między PPE i PPK w liczbie funkcjonujących instytucji zarządzających może wydawać się niezrozumiała ze względu na bardzo duże różnice w wielkości obu rynków: kilka tysięcy pracodawców oferujących PPE vs kilkaset tysięcy oferujących PPK.
Jednak powinniśmy zdawać sobie sprawę z tego, że do przekroczenia progu rentowności na rynku PPK wymagany jest odpowiednio długi okres budowania aktywów ze względu na bardzo niskie wpłaty na konta pracowników. Dodatkowym ograniczeniem jest bardzo niski poziom maksymalnej opłaty za zarządzanie, który dopiero niedawno – w ostatnich 2 latach - w podobnym stopniu został ograniczony na rynku PPE. Dodajmy, że w PPE Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych oferują ogólnodostępne fundusze inwestycyjne, natomiast w PPK TFI musiały ponieść dodatkowy koszt wynikający z utworzenia kilku subfunduszy zdefiniowanej daty skierowanych wyłącznie do uczestników PPK. To dodatkowo zwiększyło koszty wejścia na rynek TFI i tym samym jeszcze bardziej przesunęło moment osiągnięcia progu rentowności.
Dodatkowymi czynnikami ograniczającym konkurencje na rynku PPK jest wymóg spełniania dodatkowych warunków przez podmioty zarządzające, czyli:
- oferowania funduszy inwestycyjnych/emerytalnych/kapitałowych przez okres minimum 3 lat,
- posiadania kapitałów własnych, a w przypadku zakładów ubezpieczeń – dopuszczonych środków własnych w wysokości co najmniej 25 mln zł, w tym co najmniej 10 mln zł w środkach płynnych.
Tryb wyboru instytucji finansowej:
W PPE
Oczywiście to pracodawca jako podmiot organizujący i finansujący składki pracowników wybiera pomiot zarządzający. Ustala wstępne warunki PPE, a także negocjuje poziom opłat. Jednak musi później uzyskać akceptację tych warunków i wybór konkretnej instytucji finansowej przez reprezentację pracowników. Formą akceptacji jest tzw. umowa zakładowa, której stronami są osoby reprezentujące pracodawcę oraz reprezentacja załogi (przedstawiciele wszystkich organizacji związkowych lub reprezentacja załogi wybrana w sposób zwyczajowy).
Oznacza to, że szczególnie w dużych zakładach pracy – związki zawodowe mogą zablokować wybór instytucji finansowej proponowanej przez pracodawcę i de facto przeforsować własną propozycję.
W PPK
W PPK pracodawca ma obowiązek jedynie skonsultować z reprezentacją pracowników wybrany przez siebie podmiot zarządzający. Negocjacje między stronami powinny zakończyć się na miesiąc przed obowiązującym danego pracodawcę terminem podpisania umowy o zarządzanie PPK. Porozumienie ma formę protokołu z wyboru instytucji finansowej podpisane przez obie strony.
Jeżeli nie dojdzie do porozumienia w wymaganym terminie, to pracodawca ma prawo do podpisania umowy o zarządzanie z wybraną przez siebie instytucją zarządzającą.
Bardzo duża różnica w trybie wyboru instytucji finansowej w obu programach wynika z tego, że w PPK na pracodawców został nałożony obowiązek powołania Programu w określonym terminie.
Tryb zmiany instytucji finansowej
W PPE zmiana instytucji finansowej wymaga zmiany umowy zakładowej. W związku z tym pracodawca nie może zmienić podmiotu zarządzającego bez akceptacji reprezentacji załogi. W ustawie o PPK istnieje tylko lakoniczny zapis mówiący o tym, że „podmiot zatrudniający może wypowiedzieć umowę o zarządzanie PPK, jeżeli zawarł umowę o zarządzanie PPK z inną instytucją finansową”. Oznacza to, że przy zmianie podmiotu zarządzającego nie musi tej decyzji konsultować z reprezentacją pracowników.
Podsumowanie
Oba grupowe programy emerytalne są bardzo podobne pod względem liczby form, a także dominującego rodzaju instytucji finansowej, jaką jest Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych. Liczba instytucji finansowych, które zdecydowały się na wejście na rynek PPK jest znacznie mniejsza niż na rynku PPE. Należy to oceniać negatywnie. Co więcej, bardzo duży udział dwóch dominujących graczy – bliski 50 proc., spowodował, że tylko 5 podmiotów ma udziały w rynku wyższe niż 5 proc. i aż 9 podmiotów nie przekroczyło poziomu 2 proc. W najbliższym czasie możemy oczekiwać konsolidacji rynku, czyli jeszcze większego ograniczenia konkurencji.
Bardzo duże różnice w trybie zmiany instytucji finansowej powinny mieć z kolei pozytywny wpływ na rynek PPK. Jeżeli podmiot posiadający mały udział w rynku będzie konsekwentnie pokazywał bardzo dobre wyniki inwestycyjne w okresie kilku najbliższych lat, może to okazać się bardzo skutecznym sposobem zwiększania udziału na rynku.
