Indeksy rynkowe działają jak barometr rynku, zapewniają inwestorom uproszczony obraz danego sektora rynku, bez konieczności analizowania każdego pojedynczego aktywa. Indeksy służą jako punkty odniesienia do oceny wyników portfeli inwestycyjnych. Mogą też służyć jako podstawa do budowy portfeli produktów pasywnych (indeksowych).
Czym jest indeks?
Indeks giełdowy to koszyk papierów wartościowych (akcji, obligacji, instrumentów pochodnych), który reprezentuje i mierzy wyniki konkretnego rynku, jego części lub strategii inwestycyjnej. Innymi słowy, indeks to statystycznie reprezentatywna próbka dowolnego zestawu papierów wartościowych w danym segmencie rynku.
Każdy indeks ma własną metodologię obliczania, sama wycena indeksu jest wyrażona w punktach. W większości przypadków ważniejsza od wartości liczbowej jest względna zmiana indeksu – wzrost lub spadek wyrażony w procentach.
Na przykład indeks WIG20 reprezentuje 20 największych i najbardziej płynnych spółek notowanych na warszawskiej giełdzie. Jest obliczany od 16 kwietnia 1994 roku. Pierwsza wartość indeksu wynosiła 1000 pkt. W najlepszym momencie w historii – w II połowie 2007 roku – przekraczała 3900 punktów. W 2023 roku zyskał 30,75%.
Składy poszczególnych indeksów zmieniają się w czasie wraz ze zmianami na rynkach. Jedne papiery z nich wypadają, na ich miejsce wskakują inne.
Jakie są popularne indeksy giełdowe?
Na polskiej giełdzie do najpopularniejszych indeksów należą WIG20, mWIG40, sWIG80 oraz indeks szerokiego rynku WIG, czyli Warszawski Indeks Giełdowy.
- WIG20 to wskaźnik, który obliczany jest od 16 kwietnia 1994 roku. Grupuje 20 największych i najbardziej płynnych przedsiębiorstw z Głównego Rynku GPW (Giełdy Papierów Wartościowych). Indeks WIG20 ma charakter czysto cenowy, nie uwzględnia dywidend i praw poboru. Indeks dochodowy to WIG20 TR.
- mWIG40 jest obliczany od 31 grudnia 1997 roku. Obejmuje 40 średnich spółek notowanych na Głównym Rynku GPW. Jest indeksem typu cenowego, co oznacza, że przy jego obliczaniu bierze się pod uwagę jedynie ceny zawartych w nim transakcji, a nie uwzględnia się dochodów z tytułu dywidend. Indeksem dochodowym jest mWIG40 TR.
- sWIG80 jest obliczany od 31 grudnia 1994 roku. Obejmuje 80 małych spółek notowanych na Głównym Rynku GPW. sWIG80 jest indeksem typu cenowego, co oznacza, że przy jego obliczaniu bierze się pod uwagę jedynie ceny zawartych w nim transakcji, a nie uwzględnia się dochodów z tytułu dywidend. Indeksem dochodowym jest sWIG80 TR. Udział jednej spółki w indeksie jest ograniczany do 10%.
- WIG to pierwszy indeks giełdowy i jest obliczany od 16 kwietnia 1991 roku. WIG obejmuje wszystkie spółki notowane na Głównym Rynku GPW, które spełnią bazowe kryteria uczestnictwa w indeksach. W indeksie WIG obowiązuje zasada dywersyfikacji, mająca na celu ograniczenie udziału pojedynczej spółki i sektora giełdowego. Jest indeksem dochodowym i przy jego obliczaniu uwzględnia się zarówno ceny zawartych w nim akcji, jak i dochody z dywidend i praw poboru.
Na warszawskiej giełdzie mamy też szereg bardziej szczegółowych indeksów:
Indeksy narodowe: WIG-Poland, WIG-CEE, WIG-Ukraine
Indeksy sektorowe: WIG-banki, WIG-budownictwo, WIG-chemia, WIG-energia, WIG-górnictwo, WIG-leki, WIG-informatyka, WIG-media.
Główne indeksy giełdowe na świecie
Wśród najpopularniejszych indeksów na świecie są te z amerykańskiego rynku:
- S&P 500 – obejmuje 80% wszystkich akcji notowanych w Stanach Zjednoczonych,
- Dow Jones Industrial Average (DJIA) – najstarszy indeks giełdowy na świecie. Obejmuje 30 najważniejszych spółek notowanych na giełdzie nowojorskiej (New York Stock Exchange, czyli NYSE).
- Nasdaq 100 – indeks giełdowy, w skład którego wchodzi 100 największych spółek notowanych na amerykańskiej giełdzie Nasdaq. Zapoczątkowany w 1985 roku indeks często utożsamiany jest z branżą technologiczną.
- Russell 2000 – indeks giełdowy, w skład którego wchodzi około 2000 amerykańskich przedsiębiorstw o najmniejszej kapitalizacji spośród spółek będących częścią indeksu Russell 3000
Na rynkach międzynarodowych popularnymi wskaźnikami są brytyjski FTSE100, japoński Nikkei 225. Większość krajów, które mają giełdy papierów wartościowych, publikuje co najmniej jeden indeks dla swoich głównych akcji. Informacje dotyczące tych indeksów zazwyczaj są dostępne na stronach internetowych poszczególnych giełd.
Do czego przydają się indeksy?
Indeks działa jak barometr rynku, zapewnia inwestorom uproszczony obraz danego sektora rynku, bez konieczności analizowania każdego pojedynczego aktywa. W miarę jak łączna wartość składników indeksu rośnie lub spada, poziom indeksu zmienia się, odzwierciedlając ten ruch. W efekcie indeksy rynkowe dostarczają na bieżąco informacji o kondycji rynków finansowych i o kierunku rynku. Indeksy akcji rosną, kiedy inwestorzy kupują więcej akcji z danego indeksu, niż ich sprzedają, dzięki czemu ceny rosną. Odwrotna sytuacja ma miejsce, gdy poziomy indeksów spadają.
Kiedy czytamy o zachowaniu danego rynku, zazwyczaj dowiadujemy się, o ile procent dany indeks wzrósł lub spadł w danym horyzoncie (np. 1 dnia, miesiąca, roku) lub poznajemy liczbę punktów, które indeks zyskał lub stracił.
Indeksy pełnią ważną rolę dla inwestorów – są ważnym punktem odniesienia (benchmarkiem), względem którego można mierzyć wyniki inwestycji danej strategii czy portfela. To pozwala na ocenę – czy te wyniki są lepsze czy gorsze od samego rynku, na którym inwestują.
Tysiące indeksów - dostawy indeksów
Porównanie wyników danego funduszu czy własnego portfela do indeksu ma sens wtedy, gdy użyjemy właściwego benchmarku. Jeśli np. fundusz inwestuje w duże spółki amerykańskie, to powinien być porównywany do wyników indeksu S&P 500, a nie np. WIG20.
Obecnie na rynku mamy wiele tysięcy różnych indeksów tworzonych przez tzw. dostawców indeksów. Są to specjalistyczne firmy, które tworzą i obliczają indeksy rynkowe oraz udostępniają je (na bazie licencji) dostawcom produktów pasywnych. Wśród największych dostawców można wymienić: S&P Dow Jones, CRSP, FTSE Russell, MSCI, NASDAQ, Bloomberg Barclays, Credit Suisse, JP Morgan.
Dostawcy indeksów pobierają od firm oferujących ETF-y opłaty licencyjne za korzystanie z indeksów. Według szacunków Harvard Law School(1), stanowią one średnio jedną trzecią kosztów funduszy ETF. Ich wysokość w większości jest powiązana z aktywami ETF-ów.
Każdy indeks mierzy konkretny rynek, segment rynku lub strategię inwestycyjną, w którą inwestorzy inwestują. Ich liczba stale rośnie, ponieważ rośnie zapotrzebowanie na nowe sposoby inwestowania, wykorzystujące produkty inwestycyjne oparte na indeksach, jakimi są m.in. ETF-y.
Reklama
Czy można inwestować w indeks?
Inwestorzy nie mogą inwestować bezpośrednio w indeks, ale mogą inwestować w produkt. Produkty inwestycyjne powiązane z indeksem są tworzone przez instytucje finansowe. Mogą to być fundusze indeksowe, kontrakty terminowe lub opcje notowane na indeks, CD, swapy czy produkty strukturyzowane.
Czym jest fundusz indeksowy?
Najbardziej znanymi produktami powiązanymi z indeksem są fundusze pasywne (indeksowe). Mogą przybrać jedną z form: fundusze tradycyjne (zwane też po prostu indeksowymi) oraz ETF-y.
Fundusz pasywny (indeksowy) dąży do jak najwierniejszego odwzorowania wyników indeksu bazowego. Inwestowanie indeksowe jest uważane za strategię pasywną, ponieważ nie chodzi w niej o dobór akcji ani aktywne zarządzanie, a celem nie jest bicie benchmarku (jak to ma miejsce w strategii aktywnej). Ponieważ są to fundusze pasywnie zarządzane, z reguły mają niższe opłaty niż klasyczne fundusze aktywne.
Fundusze pasywne mogą inwestować we wszystkie lub reprezentatywne próbki papierów wartościowych lub innych aktywów z indeksu w celu śledzenia jego wyników. Alternatywnie, produkt inwestycyjny może replikować indeks poprzez zakup instrumentów pochodnych, takich jak kontrakty opcyjne lub swapy, w oparciu o ten indeks. Fundusze indeksowe i ETF-y co do zasady działają podobnie, różnią się jedynie technikaliami wynikającymi z formy opakowania. ETF-y w przeciwieństwie do klasycznych funduszy indeksowych, są notowane na giełdzie.
Rodzaje indeksów
Istnieje indeks dla niemal każdego zakątka rynku. Mogą mieć postać szerokiego indeksu obejmującego cały rynek albo bardziej wyspecjalizowanego, takiego jak indeksy śledzące konkretną branżę lub segment.
Szerokie indeksy rynkowe śledzą duże segmenty rynku lub główną klasę aktywów, np. S&P 500, WIG, MSCI ACWI.
Indeksy sektorowe śledzą segmenty rynku oparte na sektorze, branży czy nawet „podbranży”, np. sektor opieki zdrowotnej, technologii, oprogramowania.
Mamy indeksy segmentujące rynki globalne na kraje i regiony lub na zakresy kapitalizacji: duże (np. WIG20), średnie (mWIG40) i małe spółki (sWIG80), czy na podstawie stylów inwestycyjnych: akcje wzrostowe (growth) i wartościowe (value).
W ostatnich latach na popularności zyskują indeksy tematyczne, które mają naśladować strategię inwestycyjną lub obejmować wyspecjalizowany segment rynku. Takie indeksy często reprezentują nisze rynkowe lub wyspecjalizowane tematy (np. czysta energia lub akcje biotechnologiczne).
Indeksy czynników – w tym indeksy niskiej zmienności, wartości, jakości i momentum – celują w czynniki ryzyka poza rynkiem, w przeciwieństwie do zwrotu wynikającego z ryzyka związanego z szerokim rynkiem.
Indeksy rynku długu śledzą różne segmenty rynku obligacji, w tym obligacji skarbowych, korporacyjnych, high yield. Na przykład indeks Bloomberg Aggregate Bond Index śledzi rynek obligacji o ratingu inwestycyjnym, a Emerging Market Bond Index analizuje obligacje rządowe gospodarek rynków wschodzących. W Polsce funkcjonują m.in. indeksy: Treasury Bond Spot Poland oraz indeks obligacji o zmiennym oprocentowaniu GPWB-BWZ.
Indeksy towarowe śledzą realne aktywa, których ceny są ustalane wyłącznie przez globalną podaż i popyt.
Jakie są sposoby tworzenia indeksu?
Indeksy można budować na wiele sposobów, często biorąc pod uwagę sposób ważenia różnych składników indeksu. Trzy główne sposoby to:
- Indeks ważony kapitalizacją rynkową przypisuje większą wagę składnikom o największej kapitalizacji rynkowej (wartości rynkowej). Przykład: S&P 500
- Indeks ważony ceną przypisuje większą wagę tym składnikom, które mają najwyższe ceny. Przykład: Dow Jones Industrial Average
- Indeks o równej wadze przydziela każdemu składnikowi taką samą wagę (indeks nieważony).
Indeksy cenowe versus indeksy dochodowe
Ważny jest sposób kalkulacji (cenowe, dochodowe), szczególnie w kontekście wykorzystania indeksu jako punktu odniesienia dla wyników danego portfela.
- Indeksy cenowe uwzględniają zmiany cen wchodzących w jego skład papierów wartościowych (np. mWIG40 czy sWIG80).
- Indeksy dochodowe (total return) uwzględniają nie tylko zmiany cen papierów wartościowych, ale także otrzymane prawa poboru i dywidendy, które są reinwestowane (np. mWIG40 TR czy sWIG80 TR). Dzięki temu ich stopy zwrotu zawsze są wyższe od wyników indeksu cenowego i to często znacznie. To właśnie indeksy dochodowe powinno się wykorzystywać do porównania wyników funduszu inwestycyjnego czy ETF-a.
Dostawcy indeksów często publikują dwa rodzaje indeksów dochodowych: brutto (dywidendy są w całości wliczane do poziomu indeksu) oraz netto (dywidendy są potrącane o podatek).
Większość popularnych indeksów światowych to indeksy cenowe, wyjątkami są tu: DAX, Bovespa oraz BUX, WIG, które są indeksami dochodowymi. W Polsce indeksami cenowymi są WIG20, mWIG40 czy sWIG80. Indeksy dochodowe, które często mają dopisek TR (total return), to WIG20TR, mWIG40TR czy indeksy sektorowe.
Źródła: (1) https://corpgov.law.harvard.edu/2023/08/08/index-providers-whales-behind-the-scenes-of-etfs/
