Czeski system emerytalny - bez drugiego filara

I filar jest systemem obowiązkowym, działającym według systemu pay-as-you-go, w którym osoby pracujące z wnoszonych składek finansują świadczenia aktualnych emerytów. W przeciwieństwie do systemu działającego w Polsce (system o zdefiniowanej składce) w Republice Czeskiej jest to system o zdefiniowanym świadczeniu, który bardziej promuje osoby o niskich wynagrodzeniach. Składka na I filar stanowi 28% wynagrodzenia brutto pracownika: 6,5% płaci bezpośrednio pracownik, a 21,5% jego pracodawca; osoby samozatrudnione składkę w tej samej wysokości opłacają samodzielnie.

Reklama

Czesi najpóźniej wprowadzili fundusze emerytalne drugiego filaru — dopiero od stycznia 2013 roku. Reforma powołująca OFE zakładała obniżenie składki do I filara z 28% do 25%, pod warunkiem przeniesienia tych 3 pkt. proc. do funduszu emerytalnego i dołożenia dodatkowych 2% z wynagrodzenia pracownika. Reforma objęła wszystkich zatrudnionych, którzy przed 2012 rokiem nie ukończyli 35 roku życia, jednak uczestnictwo było w pełni dobrowolne. Osoby uprawnione do uczestnictwa w OFE miały możliwość wyboru czterech opcji inwestycyjnych: funduszy bezpiecznych, stabilnego wzrostu, dynamicznego inwestowania lub obligacji skarbowych.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Jednak drugi filar stał się obiektem krytyki, ze względu na brak możliwości wycofania się z niego, niemożność wcześniejszej wypłaty pieniędzy oraz niewystarczającą liczbę uczestników (około 85 000). Z tych powodów ostatecznie zlikwidowano drugi filar z dniem 1 stycznia 2016 roku.

W trzecim filarze czeskiego systemu emerytalnego wprowadzono bardzo silne zachęty podatkowe w formie dopłaty z budżetu państwa oraz odpisu wpłat od podstawy opodatkowania. Model podatkowy jest taki sam, jaki obowiązuje w polskich IKZE, czyli ulga w podatku przy wpłacie, brak podatku od zysków kapitałowych i opodatkowana wypłata (tzw. EET).

Do 2013 roku III filar funkcjonował w formie ubezpieczeniowej, w której podmioty zarządzające oferowały roczną gwarancję zachowania kapitału. Konsekwencją tego była bardzo konserwatywna polityka inwestycyjna i tym samym niska efektywność. Od 2013 roku, oprócz formy ubezpieczeniowej, jest oferowana forma czysto inwestycyjna, czyli bez gwarancji osiągnięcia dodatniej stopy zwrotu.

Indywidualne konta emerytalne mogą być również oferowane poprzez zakład pracy z dofinansowaniem pracodawcy. Zachętą dla pracodawców jest zwolnienie wpłat ze składek na ubezpieczenia społeczne oraz możliwość uwzględniania tych wpłat jako koszty uzyskania przychodu; w formie grupowej nie ma dopłaty z budżetu państwa.

Dobrowolne konta emerytalne i ubezpieczeniowe oferuje aktualnie 9 podmiotów. Największy udział w rynku ma Allianz. Wśród znanych w Polce podmiotów, na czeskim rynku działają również NN, Generali oraz Uniqa.

Uczestnicy formy inwestycyjnej III filara mogą wybierać spośród kilku opcji inwestycyjnych różniących się potencjałem zysku oraz poziomem ponoszonego ryzyka. Możliwa jest również zmiana wybranych opcji, przy czym raz w roku jest ona bezpłatna.

Aby zachować ulgi podatkowe i dopłaty ze strony państwa, uczestnicy powinni wypłacać środki po osiągnięciu wieku emerytalnego, który wynosi 65 lat i jest taki sam dla kobiet jak mężczyzn.

Istnieje możliwość wypłaty środków na 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego z zachowaniem ulg podatkowych i dopłat z budżetu, gdy uczestnik jest bezrobotny i nie może znaleźć pracy. Dodatkowo musi zgromadzić kwotę oszczędności umożliwiającą miesięczną wypłatę nie niższą niż 30% przeciętnego wynagrodzenia przez okres nie krótszy niż dwa lata. 

Według danych przekazanych czeskiemu Ministerstwu Finansów przez towarzystwa emerytalne, na dzień 31 grudnia 2022 r. w systemie dobrowolnych oszczędności emerytalnych uczestniczyło łącznie 4,4 miliony Czechów, co oznacza spadek o 44 tys. w stosunku do końca 2021 r. (-1,0%). Z tego 1,6 mln dobrowolnych kont emerytalnych było oferowane w formie grupowej – zasilanych dodatkową składką pracodawcy.

Łączna wysokość kwot odłożonych w ramach III filara w 2022 roku wyniosła 41,5 mld CZK, natomiast przeciętna miesięczna składka wzrosła o 20 CZK w stosunku do końca 2021 r. do wartości 816 CZK.