Ten produkt nie jest dla Kowalskiego. KNF chce zakazu sprzedaży

- ASI stanowią produkt finansowy zasadniczo nieadekwatny, zbyt ryzykowny dla klientów detalicznych, zwłaszcza osób fizycznych, które co do zasady nie posiadają wystarczającej wiedzy ani doświadczenia w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych - wskazuje UKNF w tabeli postulatów do projektu ustawy o rozwoju rynku finansowego (SRRK). Nadzorca chce zakazu sprzedaży praw uczestnictwa ASI wśród klientów detalicznych, a także zakazu zaciągania przez te spółki pożyczek od osób fizycznych.

Reklama

ASI zamiast FIZAN

FIZAN-y, czyli fundusze inwestycyjne zamknięte aktywów niepublicznych w przeszłości wręcz masowo tworzone były na prywatne potrzeby majętnych klientów i firm, m.in. w celu zarządzania aktywami i optymalizacji podatkowej. Dziś jednak obraz rynku wygląda zupełnie inaczej. W wyniku wprowadzenia zmian w ustawie o CIT w 2016 r., spadła atrakcyjność FIZAN-ów, które obecnie przegrywają rywalizację z ASI, czyli Alternatywną Spółką Inwestycyjną. Jej wykorzystanie nie generuje tak wysokich kosztów, jak prywatny wehikuł w TFI. Nie musimy bowiem płacić wynagrodzenia dla towarzystwa czy depozytariusza, ani też prowadzić rygorystycznej sprawozdawczości. 

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Od 2016 r.  rynek zarządzających ASI wpisanych do rejestru KNF podlegał dynamicznemu wzrostowi. W październiku 2022 r. liczba zarządzających ASI wynosiła 315 podmiotów, ale tylko jeden z nich działa na podstawie zezwolenia KNF. Według stanu na dzień 31 grudnia 2021 r. wartość portfeli inwestycyjnych ASI zarządzanych przez zarządzających ASI wykonujących działalność na podstawie wpisu do rejestru wyniosła ponad 5,6 mld zł. Wartość aktywów w zarządzaniu przez zarządzającego ASI działającego na podstawie zezwolenia wynosiła z kolei 2,2 mld zł. 

KNF zwraca uwagę, że na zarządzających ASI wpisanych do rejestru KNF ciążą istotnie ograniczone obowiązki sprawozdawcze polegające na przekazywaniu KNF corocznie informacji o łącznej wartości aktywów wchodzących w skład portfeli inwestycyjnych zarządzanych ASI oraz ich 5 największych inwestycjach.

- Do KNF nie są przekazywane i nie podlegają weryfikacji KNF sprawozdania finansowe tych zarządzających ASI oraz ASI. KNF nie nadzoruje i nie weryfikuje również składu portfela inwestycyjnego ASI, jak i zmian w dokumentach wewnętrznych ASI, tj.: w polityce i strategii inwestycyjnej. Ustawa nie przewiduje bowiem żadnych ograniczeń co do faktycznego składu tego portfela jak i treści polityki i strategii inwestycyjnej ASI. Wobec ograniczonego zakresu regulacji dotyczących zarejestrowanych zarządzających ASI, a tym samym ograniczonego zakresu nadzoru sprawowanego przez KNF nad tymi podmiotami, inwestycje w prawa uczestnictwa ASI związane są z bardzo wysokim ryzykiem inwestycyjnym, w szczególności z ryzykiem utraty zaangażowanych środków - ostrzega KNF.

Sęk w tym, że w świetle dziś obowiązujących przepisów prawa uczestnictwa ASI mogą być nabywane zarówno przez klientów profesjonalnych (instytucje finansowe, przedsiębiorcy dysponujący znacznym kapitałem) jak i klientów detalicznych (w tym osoby fizyczne) – w przypadku ASI działających w formie spółek akcyjnych, spółek komandytowo-akcyjnych oraz spółek europejskich, gdy oferta nabycia tych praw ma charakter publicznej.

- Nabywanie praw uczestnictwa ASI przez osoby fizyczne potwierdza z kolei stwierdzona przez UKNF okoliczność przeprowadzania ofert publicznych praw uczestnictwa ASI. Ponadto zaobserwowaną praktyką na rynku jest wykorzystywanie procedury uznania za klienta profesjonalnego osób fizycznych, po weryfikacji wiedzy oraz doświadczenia tych osób, czego efektem jest nabywanie praw uczestnictwa ASI w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach komandytowych także przez osoby fizyczne. Z wiedzy UKNF wynika, że jest to zjawisko powszechne - czytamy w piśmie. 

Czytaj także: FIZ. Czy to się jeszcze opłaca?

ASI nie dla Kowalskiego

W ocenie UKNF prawa uczestnictwa ASI jest zbyt ryzykowny dla klientów detalicznych, zwłaszcza osób fizycznych, które nierzadko nie mają świadomości wysokiego ryzyka związanego z inwestycjami w ASI.

- Doświadczenie nadzorcze UKNF, zwłaszcza analiza dokumentacji w postępowaniach rejestrowych dotyczących zarządzających ASI wskazuje, że większość ASI, w tym zwłaszcza działających jako wewnętrznie zarządzający ASI, zakładana jest przez i dla osób fizycznych, także korzystając z możliwości uznania osoby fizycznej za klienta profesjonalnego. Poziom natomiast angażowanych przez te osoby środków, niejednokrotnie niższy niż poziom aktywów pozwalający nabyć osobom fizycznym certyfikaty niepublicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego, wskazuje, że są to osoby niemające doświadczenia inwestycyjnego na rynku finansowym. Praktyka ta w ocenie UKNF jest dalece niewłaściwa, pomimo obecnie swojej prawnej dopuszczalności. Nie jest ona również zgodna z założeniami, jakie legły u podstaw regulacji Dyrektywy ZAFI - zaznacza UKNF.

Rozwiązaniem tego problemu jest ustanowienie generalnego zakazu wprowadzania ASI do obrotu wśród klientów detalicznych, jak również istotne ograniczenie uznawania w trybie art. 70k Ustawy osób fizycznych za klientów profesjonalnych. Ograniczenie to znajdzie zastosowanie zarówno względem ASI zarządzanych przez zarządzających działających na podstawie wpisu do rejestru jak i zezwolenia KNF.

- Jednocześnie obserwacja rozwijającego się w Polsce rynku ASI, jak również funkcjonujące w naszym kraju przed 2016 r. podmioty w formule funduszy VC/PE jako spółki handlowe pokazuje, że istnieje grupa osób fizycznych mających doświadczenie i wiedzę z zakresu inwestowania w tego rodzaju wehikuły, dysponująca znacznymi środkami i świadoma ponoszonego, znacznego ryzyka inwestycyjnego - czytamy.

Dla takich właśnie osób zaproponowane zostało rozwiązanie polegające na wprowadzeniu możliwości uznania za klienta profesjonalnego uprawnionego do nabycia praw uczestnictwa ASI - osoby fizycznej, której wiedza oraz doświadczenie zostało zweryfikowane przez zarządzającego ASI i która wniesie do ASI wkład w wysokości równowartości wyrażonej w złotych kwoty co najmniej 100 tys. euro.

W przypadku FIZ-ów minimalny próg wejscia to równowartość 40 tys. euro. UKNF wskazuje jednak, że ryzyko inwestycyjne związane z inwestycjami w certyfikaty inwestycyjne FIZ jest mitygowane poprzez ustawowe ograniczenia co do katalogu lokat tych funduszy, limity inwestycyjne itp., stąd możliwe jest zastosowanie niższego progu w zakresie wysokości inwestowanych środków, niż w przypadku ASI.

Zakaz pożyczek od osób fizycznych

UKNF wskazuje także, że ASI dość powszechnie finansują swoją działalność pożyczkami (w tym też tzw. wekslami inwestycyjnymi) zaciąganymi najczęściej od osób fizycznych. Skutkuje to przenoszeniem na pożyczkodawców ryzyka związanego z prowadzoną przez ASI działalnością inwestycyjną, zamiast na osoby posiadające prawa uczestnictwa ASI – wnoszących wkłady do ASI inwestorów.

- W celu ochrony takich osób fizycznych (konsumentów) przed oferowaniem im produktów finansowych (instrumentów) dla nich nieodpowiednich, wiążących się z ponadprzeciętnym ryzykiem inwestycyjnym projekt ustawy przewiduje zakaz zaciągania przez ASI pożyczek od osób fizycznych jak i korzystania z innych umów o podobnym charakterze, gdzie drugą stroną umowy byłaby osoba fizyczna. Brak możliwości wejścia w tego rodzaju relacje kontraktowe przez ASI z osobami fizycznymi uniemożliwi w tym zakresie przenoszenie na osoby fizyczne ryzyka związanego z inwestycjami dokonywanymi przez ASI - uzasadnia UKNF.

Zmiany obejmują również zasady dotyczące wprowadzania unijnych AFI do obrotu wśród klientów detalicznych na terytorium RP. Mają one na celu wyeliminowanie możliwości wprowadzania AFI do obrotu na terenie RP wśród klientów detalicznych poprzez wykorzystanie podmiotów z innych państw członkowskich UE (arbitraż jurysdykcyjny). UKNF proponuje także uregulowanie w Ustawie obowiązku prowadzenia przez zarządzającego ASI strony internetowej.