Szwajcarski system emerytalny – jak w zegarku

Z perspektywy cudzoziemca Szwajcaria wydaje się rajem na Ziemi. Piękne miasta, wspaniałe krajobrazy, wysokie zarobki. Patrząc na tamtejszy system emerytalny również można odnieść wrażenie, że na pierwszy rzut oka wszystko jest tak jak być powinno. Zagłębiają się jednak w jego meandry jest jednak kilka spraw wymagających załatwienia. Ale po kolei.

Reklama

Kilka faktów:

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

• Do 2033 roku liczba osób na emeryturze może wzrosnąć o +50% z 2,6 mln do 3,9 mln[1]. 
• Wynagrodzenia w Szwajcarii należą do jednych z najwyższych na świecie. Mediana zarobków wynosiła w 2016 roku 6 500 franków brutto miesięcznie (78 000 rocznie)[2]
• Ale i koszty życia należą do najwyższych. Według wyliczeń portalu „Numbeo” są ponad trzykrotnie wyższe niż w Polsce[3].
• Stopa zastąpienia netto wynosi 45% ostatnich zarobków i jest niższa od średniej dla krajów OECD[4]
• Wydatki na emerytury państwowe są jednymi z niższych wśród krajów OECD. W stosunku do PKB wynoszą 6,4%[5]

Jak to działa

Podobnie jak w wielu innych krajach europejskich również w Szwajcarii funkcjonują trzy filary w ramach systemu emerytalnego. Pierwszy filar to emerytura państwowa „OASI” (old age, survivor, disability insurance). Jej celem jest pokrycie nie tylko podstawowych kosztów życia na starość, ale i zabezpieczenie na wypadek inwalidztwa lub śmierci osoby utrzymującej rodzinę. Do wypłaty tego świadczenia uprawnieni są mężczyźni, którzy ukończyli 65 lat i kobiety, które ukończyły 64 lata. Można ubiegać się o wypłatę wcześniej o rok lub dwa lata, ale w takim wypadku świadczenie będzie niższe od potencjalnego. Z drugiej strony można uzyskać wyższą emeryturę państwową, jeśli zgłosimy się po nią później (od roku do pięciu lat). Cechą odróżniającą szwajcarski pierwszy filar od tych w innych krajach jest ustalony poziom emerytury maksymalnej. Nie może być on wyższy niż dwukrotność świadczenia minimalnego. W 2018 roku maksymalna miesięczna emerytura OASI wynosi 2 350 franków (ok. 9 000 tys. zł), a minimalna dokładnie połowę tego. W przypadku małżeństw suma dwóch świadczeń nie może przekraczać 150% maksymalnej emerytury „singla-seniora”, czyli na dziś 3 525 franków (ok. 13 500 zł)[6].

Drugi filar to pracownicze plany, które są obowiązkowe dla wszystkich zatrudnionych powyżej określonej pensji (w 2018 jest to 21 150 franków rocznie). Składki odprowadza zarówno pracownik jak i pracodawca. Wahają się one od 7 do 18% pensji brutto (rosną wraz z wiekiem zatrudnionego). Emerytura może być wypłacona zarówno w ratach, jak w i całości. Kolejną cechą wyróżniającą szwajcarski system jest sposób naliczania świadczenia, który bazuje na ustalonej z góry stopie. Na dziś wynosi ona 6,8% (dla osób, które dotrwały do wymaganego wieku emerytalnego). Tak więc, jeżeli przez lata z tytułu składek zgromadziliśmy 400 000 franków, to należy nam się roczna emerytura na poziomie 27 200 franków, czyli 2 267 franków miesięcznie. Po świadczenie można zgłosić się wcześniej (nawet w momencie ukończenia 58 lat), ale w takim wypadku środków do dyspozycji będzie mniej[7].

Wreszcie trzeci, całkowicie dobrowolny filar emerytalny. W jego ramach dostępne są atrakcyjne podatkowo programy, w których (podobnie jak w polskich IKZE) jest możliwość odliczenia od rocznego dochodu wniesionych składek. Przewagą prywatnych programów jest to, że w przeciwieństwie do pierwszego i drugiego filaru można wypłacić środki wcześniej, na przykład w razie potrzeby sfinansowania zakupu mieszkania.

Jeden z dziesięciu najlepszych

Szwajcaria została oceniona wysoko w corocznym przeglądzie systemów emerytalnych Mercera „2017 Melbourne Mercer Global Pension Index”. Uzyskała 67,6 na 100 możliwych do uzyskania punktów, co oznacza, że według analityków ten system jest jednym z dziesięciu najlepszych na świecie. W celu zachowania jego stabilności parę rzeczy jest jednak do poprawy. Mercer zwraca uwagę na kilka spraw, w tym na potrzebę zlikwidowania możliwości wcześniejszej wypłaty środków oraz możliwości wypłaty całkowitej kwoty emerytury za jednym razem, co kolejnych latach może stać się kuszące z uwagi na spadające wskaźniki konwersji. Dodatkowo, wzorem najlepszych systemów na świecie Szwajcarzy powinni zastanowić się nad stopniowym podnoszeniem wieku emerytalnego[8].

Zaufanie, zaufanie i jeszcze raz zaufanie

System emerytalny w Szwajcarii, podobnie jak w wielu innych rozwiniętych krajach europejskich, opiera się na dużym zaufaniu do państwa i na tzw. „solidarności społecznej”. W ramach pierwszego filaru osoby zarabiające znacznie powyżej średniej wpłacą więcej niż dostaną. Na przykład osoba, która zarabia 1 milion franków rocznie wniesie z tytułu składek 84 tys. franków (połowę tej kwoty pokrywa jej pracodawca), ale otrzyma na emeryturze „tylko” 28,2 tys. rocznie (maksymalna emerytura OASI w 2018 r.). I w drugą stronę. Ci, którzy zarabiają poniżej określonego dochodu dostaną więcej, niż wpłacą. Takie rozwiązanie w Polsce na pewno nie wszystkim przypadłoby do gustu, ale w Szwajcarii od lat jest to szeroko akceptowalne.

Problemem szwajcarskiego systemu emerytalnego (z którym zresztą borykają się praktycznie wszystkie kraje rozwinięte) są negatywne zmiany demograficzne. Wspomniany na początku wzrost osób na emeryturze o +50% w przeciągu kolejnych 15 lat zmusił rząd do działania. W marcu tego roku przedstawiono plan reformy, który zakłada podniesienie podatku VAT o 1,7 pkt. proc., aby utrzymać stabilność i poziom wypłat z pierwszego filaru. Proponowane jest również zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn do 65. roku życia[9].