UE szykuje przepisy, które zmienią zasady gry na polskim rynku kapitałowym

Wartości aktywów finansowych gospodarstw domowych w Unii Europejskiej jest trzykrotnie niższa niż w Stanach Zjednoczonych i opiera się głównie na depozytach oraz funduszach emerytalnych i ubezpieczeniach na życie. W USA występuje wyraźna przewaga akcji, które stanowią średnio niemal 40 proc. portfela przeciętnego Amerykanina. Tymczasem zielona i cyfrowa transformacja potrzebuje 745 mld euro rocznie dodatkowych funduszy. Bez mobilizacji kapitału klientów indywidualnych nie uda się w UE takich środków zebrać. Na szczeblu unijnym toczą się obecnie dyskusje, że bez poszerzenia i pogłębienia rynków kapitałowych w Unii Europejskiej grozi nam strukturalne pogorszenie konkurencyjności europejskiej gospodarki.

Reklama

Komisja Europejska zdiagnozowała kilka przyczyn, dla których Europejczycy nie chcą inwestować na giełdzie, czy w fundusze inwestycyjne, a wśród nich wymieniła niski stan wiedzy finansowej i ograniczone zaufanie do doradztwa inwestycyjnego w Unii Europejskiej. W maju ubiegłego roku KE przedstawiła pakiet Retail Investment Strategy (RIS), który w istocie ma być jedną z terapii, leczących ten problem (dyskutuje się też np. o wspólnym europejskim produkcie inwestycyjnym czy unii rynków kapitałowych). Przepisy Retail Investment Strategy, które wciąż są na etapie dyskusji unijnych, wprowadzą zmiany w obecnie obowiązujących dyrektywach, takich jak MiFID II, UCITS, IDD i PRIIP, i mają na celu dalsze budowanie zaufania konsumentów w UE do rynków kapitałowych.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

Proponowane w RIS zmiany obejmują:

• Częściowy zakaz zachęt, czyli świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych wypłacanych dystrybutorom przez TFI. Zachęty będą dozwolone tylko wtedy, gdy klient otrzyma poradę inwestycyjną i powinny być w pełni transparentne. 
• Wprowadzeniu tzw. benchmarków cen produktów finansowych. Obejmuje to porównanie z wartościami referencyjnymi dotyczącymi całkowitych kosztów i wyników, które mają być publikowane przez European Securities and Markets Authority (ESMA) i European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA).
• Podniesienie jakości informacji przekazywanych inwestorom.

Nowe przepisy mają na celu ochronę klientów indywidualnych. Mogą jednak wywołać istotne zmiany na krajowym rynku zarządzania aktywami, który w porównaniu do innych rynków w UE wciąż jest na początkowym etapie rozwoju. Gospodarstwa domowe w Polsce lokują w fundusze inwestycyjne zaledwie 4 proc. aktywów finansowych, względem 10 proc. w Unii Europejskiej. Jak wskazują eksperci McKinsey, nawet najwięksi gracze na polskim rynku TFI są z zachodnioeuropejskiej perspektywy zaledwie małymi firmami zarządzającymi aktywami. Przyczyny to oczywiście stosunkowo niska zamożność polskiego społeczeństwa, niedostateczna wiedza finansowa Polaków, ale też niedojrzałość polskiego rynku, który zaczął aktywnie funkcjonować dopiero w latach 90. 

- Wdrożenie proponowanego pakietu Retail Investment Strategy może znacząco wpłynąć na polski rynek i działające na nim podmioty - wskazują eksperci McKinsey, powołując się m.in. na przykłady podobnych regulacji w Wielkiej Brytanii i Holandii, oraz na badania naukowe. Przepisy ograniczające lub zakazujące zachęt zostały wprowadzone w UK w 2013 r., a w 2014 r. w Holandii.

- Po wprowadzeniu regulacji ani wielkość ani udział funduszy inwestycyjnych w całkowitych aktywach finansowych gospodarstw domowych nie uległy znaczącej zmianie. Istotnie wzrósł za to udział instrumentów pasywnych (w tym ETF) w portfelach (w Wielkiej Brytanii z 10 do 28 proc., a w Holandii z 9 do 13 proc. - wskazują eksperci McKinsey w raporcie. I dodają, że przepisy wpłynęły na zmiany w modelu rozliczeń między stronami. Wprowadzono szereg nowych opłat dla klientów (m.in. za dostęp do platform, doradztwo i opłaty serwisowe). Mimo to przepisy doprowadziły do obniżenia marży firm inwestycyjnych. Zdaniem McKinsey, wprowadzenie przepisów RIS dotyczących zachęt czy benchmarkowania kosztów, mogą wywołać w Polsce podobne konsekwencje.

- TFI i dystrybutorzy mogą być zobowiązani do dostosowania doradztwa inwestycyjnego do profilu oraz łącznych aktywów klientów detalicznych i włączenia do swojej oferty bardziej opłacalnych kosztowo produktów. Jednocześnie, zmiany w schematach zachęt dla dystrybutorów i wprowadzenie benchmarków jakości do ceny może wpłynąć na marże firm inwestycyjnych - napisano w raporcie. - Może to prowadzić do wytworzenia presji na mniejsze polskie firmy ze strony większych lokalnych graczy, którzy mają rentowność umożliwiającą obniżenie opłat za zarządzanie lub zagranicznych podmiotów, które mogą oferować produkty z niższą marżą - dodano.

W ocenie McKinsey & Company, przepisy RIS mogą ograniczyć sprzedaż produktów, które nie oferują wystarczającej wartości w porównaniu z innymi instrumentami w tej samej kategorii. - W zależności od ostatecznego kształtu rozporządzenia, potencjalna zmiana może być widoczna w ofercie produktów, ponieważ niektóre niezależne TFI mogą opuścić rynek, a pozostali gracze mogą przesunąć portfele w kierunku instrumentów pasywnych (głównie zagranicznych funduszy ETF). Dodatkowo, w celu zapewnienia rentowności, dystrybutorzy mogą wprowadzać nowe opłaty dla klientów detalicznych - zauważono w raporcie. - Skurczenie marży i przesunięcie portfeli w kierunku opłacalnych kosztowo produktów może doprowadzić do dalszej konsolidacji rynku TFI, zarówno na poziomie polskim, jak i europejskim - dodano.

Eksperci McKinsey & Company wskazują, że ten proces może być również napędzany dodatkowymi środkami Unii Europejskiej w ramach inicjatywy unii rynków kapitałowych, mającej na celu m.in. zintegrowanie krajowych rynków kapitałowych w jednolity rynek kapitałowy UE.

Retail Investment Strategy było również szeroko omawiane i dyskutowane podczas Forum Funduszy, konferencji organizowanej przez IZFiA. Małgorzata Rusewicz, prezeska Izby zauważa, że z początkiem przyszłego roku podczas polskiej prezydencji odbywać się będą kluczowe dyskusje na temat RIS, a głos Polski w tym temacie będzie miał ogromne znaczenie. 

- Niezwykle istotne jest stanowisko polskiego rządu i to, w jaki sposób on te dyskusje poprowadzi. Mamy nadzieję, że z myślą o polskim rynku kapitałowym - wskazuje Małgorzata Rusewicz. 

Podczas debaty na Forum Funduszy Katarzyna Przewalska z Ministerstwa Finansów zwracała uwagę, że pomysł m.in. benchmarkowania cen produktów finansowych nie jest korzystnym rozwiązaniem dla polskiego rynku, który jest dużo mniejszy niż w krajach Europy Zachodniej. Wskazała również, że może to wpłynąć na konkurencję wewnątrzunijną. 

- Przypomnę, że w czasie prezydencji, kraj, który przewodzi Radzie, musi zachować neutralność. Jeżeli negocjacje w sprawie RIS przypadną na okres polskiej prezydencji, znajdziemy się w trudnej sytuacji. Miejmy jednak nadzieję, że uda się osiągnąć kompromis - powiedziała podczas debaty Katarzyna Przewalska. Dodała, że czas implementacji RIS prawdopodobnie wyniesie - jak w przypadku innych dyrektyw - 24 miesiące, a zatem w życie wejdzie nie wcześniej niż 2027 r.