Kanadyjski system emerytalny, czyli różnorodność, która działa

Nie dalej jak 20-30 lat temu kanadyjskie fundusze emerytalne, które dziś postrzegane są jako globalni liderzy w swojej branży, praktycznie nie miały niezależnego zarządzania, brakowało im dywersyfikacji, działały przy bardzo restrykcyjnych limitach inwestycyjnych i borykały się z szeregiem problemów natury administracyjnej. Postęp jaki dokonały pod tym względem powinien być wzorem do naśladowania dla krajów, które stoją przed reformą swoich systemów emerytalnych[1].

Ale od początku. Zacznijmy od kilku wybranych ciekawostek na temat Kanady:
 

Reklama

• W Kanadzie żyje mniej osób niż w Polsce - 35,6 mln, z czego ponad 24 mln to osoby w wieku pracującym (18-64)[2].
• Udział wydatków na obsługę publicznego systemu emerytalnego w Kanadzie to tylko 4,6% PKB (2013). To znacznie poniżej średniej dla krajów OECD (8,2%)[3].
• Wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn jest jednakowy i wynosi 65 lat[4].
• Kanadyjski emeryt ma zróżnicowane źródła dochodu na starość. Około 35% pochodzi z transferów publicznych, a 40% (najwięcej wśród krajów OECD) pochodzi z wszelkiego rodzaju programów prywatnych[5]

Zobacz także jak wygląda system emerytalny w Japonii oraz w Austrii.

Kilka faktów

Kanadyjski system emerytalny składa się z trzech filarów. Pierwszy ma zapewnić gwarantowany dochód podstawowy z finansowanego publicznie programu Old Age Security (OAS). OAS to świadczenie wypłacane miesięcznie osobom, które ukończyły 65 rok życia i spełniają pewne warunki dotyczące zamieszkania w Kanadzie. Wysokość emerytury podstawowej uzależniona jest od tego, jak długo mieszkało się w kraju po ukończeniu 18. roku życia. OAS nie jest więc powiązany z wynagrodzeniem otrzymywanym w czasie aktywności zawodowej. Co więcej, kwalifikować się do niego mogą osoby, które nigdy nie pracowały.

Od 2013 roku powstała możliwość odroczenia rozpoczęcia wypłaty środków z OAS o maksymalnie 5 lat w zamian za wyższe świadczenie. Te może wzrosnąć o maksymalnie 36% (7,2% rocznie), jeśli upomnimy się o środki po ukończeniu 70. roku życia. Maksymalne miesięczne świadczenie z tytułu OAS może wynieść niespełna 590 dolarów kanadyjskich. Dla tych, którzy mają niskie dochody na emeryturze przewidziany jest dodatek w postaci programu Guaranteed Income Supplement (GIS). Może on wynieść maksymalnie 880 dolarów kanadyjskich miesięcznie.

Drugi filar emerytalny stanowi Canada Pension Plan (CPP), a w prowincji Quebec – Plan Emerytalny Quebecu (QPP). Są to systemy skierowane do pracowników i samozatrudnionych. Są obowiązkowe, polegają na zdefiniowanej składce (Defined Contribution) i są powiązane z zarobkami danej osoby przed przejściem na emeryturę.
 
Składkę w wysokości 9% wynagrodzenia odprowadza pracownik i pracodawca, dzieląc się jej ciężarem po równo. Obowiązek jej odprowadzania powstaje, gdy roczny dochód przekroczy 3 500 dolarów kanadyjskich. Maksymalny dochód, który podlega oskładkowaniu zmienia się wraz ze wzrostem średniego wynagrodzenia – w 2016 roku wynosił 56 900 dolarów[6]. Środki z planów co do zasady są wypłacane od 65. roku życia. Istnieje jednak możliwość wcześniejszej i późniejszej wypłaty. W pierwszym przypadku świadczenie można zacząć pobierać od 60 roku życia. W takim układzie będzie nam przysługiwać o 36% mniej (7,2% za każdy rok). Analogicznie, zgłaszając się po emeryturę z CPP później, maksymalnie po ukończeniu 70 roku życia, dostaniemy o 42% więcej (8,4% rocznie). Założeniem drugiego filaru jest dostarczenie na starość jednej czwartej dochodu przedemerytalnego w przypadku pracownika otrzymującego średnie wynagrodzenie. Razem z pierwszym filarem stopa zastąpienia wzrasta do około 40% ostatnich zarobków[7].

Wreszcie trzeci filar emerytalny to wszelkiego rodzaju programy prywatne i dobrowolne plany pracownicze. Zalicza się do nich Registered Pension Plans (RPPs) zakładane u pracodawcy, indywidualne lub grupowe Registered Retirement Savings Plans (RRSPs) oraz Tax-Free Savings Accounts (TFSAs). Każdy z tych wehikułów zapewnia atrakcyjne ulgi podatkowe. W dobrowolnych programach trzeciofilarowych uczestniczy wielu Kanadyjczyków. Na przykład w RRP zarejestrowanych było łącznie ponad 6,2 mln osób (2016), a w RRSP niespełna 6 mln (2016).

W RPPs pracodawca może zaproponować dwa rodzaje planów – oparty na zdefiniowanym świadczeniu (Defined Benefit) lub na zdefiniowanej składce (Defined Contribution). Istnieje możliwość dodatkowego odkładania środków w tego typu programach z ewentualnym dodatkowym benefitem w postaci dorzucenia przez pracodawcę takiej samej kwoty od siebie.

Giganci wśród funduszy

Charakterystyczne dla kanadyjskiego systemu emerytalnego są olbrzymie fundusze emerytalne, które zarządzają środkami w ramach drugofilarowych CPP. Największy z nich – CPP Investment Board zarządza 316,7 mld dolarów kanadyjskich na rzecz ponad 20 mln pracujących i beneficjentów. Co ciekawe „tylko” 52,2 mld dolarów to aktywa kanadyjskie. W sumie 10 największych publicznych funduszy emerytalnych zarządza aktywami netto na poziomie 1,2 bln dolarów kanadyjskich i zatrudnia tysiące specjalistów z całego świata[8].
Jak czytamy w opracowaniu „The evolution of the Canadian pension model” jednym z kluczowych czynników sukcesu kanadyjskich funduszy emerytalnych jest właśnie zatrudnianie najlepszych zarządzających z całego świata, którzy w środowisku niskich stóp zwrotu walczą o każdy punkt procentowy. Charakterystyczne jest to, że mogą oni bezpośrednio inwestować również w alternatywne klasy aktywów, takie jak nieruchomości, infrastruktura czy inwestycje private equity.

Co ważne środki zgromadzone w CPP nie mogą stać się źródłem dochodów dla rządu, gdy zajdzie nagła potrzeba. Firmy zarządzające są chronione aktem parlamentarnym, który zmienić jest trudniej niż kanadyjską konstytucję. 

Solidny system z kilkoma wyzwaniami

Kanadyjski system emerytalny został oceniony wysoko w corocznym raporcie Mercera, w którym zbadano 30 systemów emerytalnych. Zdobył 66,8 pkt na 100. Podkreślono, że ma solidną strukturę i wiele dobrych cech, ale są też takie, które należałoby ulepszyć. Analitycy Mercera zwracają uwagę na przykład na niskie oszczędności osób ze średnimi zarobkami oraz zwiększenie na rynku pracy udziału starszych pracowników[9]. Pojawia się również wszechobecny problem szybko starzejącego się społeczeństwa i spadającej stopy zastąpienia dla osób o wyższych zarobkach[10].

Wnioski

Kanada może być wzorem dla Polski z kilku powodów. Jasne zasady ewentualnego wcześniejszego i późniejszego przejścia na emeryturę. Oparcie emerytury publicznej (CPP) i prywatnej (RPPs) na programach pracowniczych przypomina nieco połączenie planowanych Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) z istniejącymi Pracowniczymi Programami Emerytalnymi (PPE). Wreszcie polityka inwestycyjna CPP. Najlepsze publiczne fundusze emerytalne większość środków inwestują globalnie. To wynika z olbrzymich aktywów i chęci uniezależnienia wyników portfela od koniunktury na jednym rynku. Co więcej, zarządzający mogą inwestować również w alternatywne klasy aktywów. Warto więc się zastanowić, czy w przypadku PPK planowany 30-procentowy limit na inwestycje zagraniczne, to krok w dobrą stronę.

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się