Mogło być aż 45, a jest "tylko" 10 mln zł kary dla Idea Banku

Bank Leszka Czarneckiego za wciskanie inwestorom – przeważnie osobom starszym – obligacji GetBacku zarobił 65 mln zł. To pozwalało nadzorowi nałożyć na tę instytucję karę zbliżoną do maksymalnej, a więc niemal 45 mln zł. KNF ma jednak ustawowe obowiązki. Zmniejszyła wymiar kary, by nie zachwiać stabilnością rynku finansowego i chronić pieniądze, które Polacy przechowują na rachunkach w Idei. Bank jest bowiem w fatalnej kondycji i tak dużej kwoty z pewnością nie byłby w stanie zapłacić. Decyzja nadzoru nie jest prawomocna, więc Idea może się od niej odwołać. Biorąc jednak pod uwagę skalę i charakter naruszeń, jakich bank się dopuścił, wątpliwym jest, aby KNF zmieniła zdanie. Wtedy zostaje jeszcze skarga do sądu administracyjnego. Jednak kara nadzoru i tak jest symboliczna w porównaniu do roszczeń, jakie mają wobec banku obligatariusze GetBacku. W sądach walczą o niemal 140 mln zł.

Reklama

Przyszła kryska na matyska

Idea Bank sprzedawał obligacje GetBacku i certyfikaty inwestycyjne funduszy Trigona (obecnie Lartiq) bez wymaganego zezwolenia. To podstawowy zarzut, bardziej proceduralny. Kolejne przewinienia działają na szkodę całego rynku finansowego. Bank jest bowiem instytucją zaufania publicznego i właśnie tego zaufania nadużył, żeby maksymalizować swój zysk kosztem interesu klientów. Inwestycje były wciskane inwestorom z wykorzystaniem zabiegów socjotechnicznych, a pozbawieni skrupułów "doradcy" nie mieli oporów przed mamieniem ludzi starszych. KNF wskazuje w uzasadnieniu, że oferty nabycia obligacji GetBacku były skierowane do ponad 1200 klientów w wieku powyżej 65 r.ż. A co najbardziej przerażające, to aż 60 proc. zainwestowanych w obligacje GetBacku pieniędzy została przetransferowana z lokat. 

Zapisz się na Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Prosto na Twojego maila będziemy wysyłać skrót najważniejszych informacji ze świata finansów, powiadomienia o nowościach rynkowych, najnowsze oceny i raporty oraz codzienne notowania wybranych przez Ciebie funduszy inwestycyjnych.

Zapisz się

- [...] klientom, którym oferowano ww. produkty, przedstawiano jednocześnie możliwość zerwania lokaty bez utraty odsetek. Jest to działanie szczególnie nieakceptowalne, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że takich praktyk dopuszczała się instytucja rynku finansowego, będąca instytucją zaufania publicznego. Dla realizacji zamierzonego celu dochodziło do nadużycia zaufania budowanego przez pracowników banku w trakcie współpracy z klientami. Dowodem na to jest znacząca liczba reklamacji zgłoszonych do Banku przez jego klientów na kwotę ponad 460 mln zł – wskazuje KNF w uzasadnieniu. 

Komisja wskazuje, że najpoważniejsze naruszenia miały swoje źródło w decyzjach osób zajmujących kluczowe stanowiska w banku, a w dodatku przy ich pełnej akceptacji. Co więcej, nie były to działania incydentalne, ale systemowe. Bank chciał po prostu zarobić. I zarobił. Jak podaje KNF, za pośrednictwem Idei Polacy zainwestowali w obligacje GetBacku ponad 730 mln zł. Bank osiągnął na tym korzyść w wysokości ponad 65 mln zł.

- Działania te miały charakter systemowy, ukierunkowany na osiągnięcie zysku i nie polegały na incydentalnym wykraczaniu przez pracowników poza ich kompetencje. Powinny zostać jednoznacznie zakwalifikowane jako niedopuszczalne w banku, który jest instytucją zaufania publicznego. System kontroli wewnętrznej Banku nie zapobiegł wystąpieniu istotnych naruszeń. Mimo wysokich przychodów z tytułu udziału w dystrybucji instrumentów finansowych, powszechnej wiedzy wśród pracowników, ani kontrola wewnętrzna, ani audyt wewnętrzny, ani też służby compliance nie zidentyfikowały procesu trwającego blisko 2 lata. Oferowanie instrumentów finansowych, o którym mowa w decyzji, wyłączone zostało spod wszelkiej kontroli – grzmi KNF.

Idea Bank pod pręgierzem

W marcu tego roku zapadł precedensowy wyrok sądu w Poznaniu, unieważniający umowę nabycia obligacji GetBacku i nakazujący wypłatę poszkodowanemu inwestorowi całości zainwestowanego kapitału plus odsetki. Sąd uznał, że za straty klienta odpowiada zarówno biuro maklerskie sprzedające obligacje (Polski Dom Maklerski), jak i bank, którego pracownik zaoferował dokonanie inwestycji. Wyrok miał klauzulę natychmiastowej wykonalności, ale Idea zapowiedziała apelację. W lipcu natomiast sąd w Krakowie zobowiązał bank do zapłaty na rzecz poszkodowanego inwestora 120 tys. zł odszkodowania za utratę kapitału zainwestowanego w obligacje GetBack. Wyrok ten również jest nieprawomocny.

Rozstrzygnięcie tych sporów w drugiej instancji będzie miało istotny wpływ na orzecznictwo sądów w podobnych sprawach. A tych Idea Bank ma sporo. W raporcie za trzeci kwartał 2020 roku spółka podaje, że wartość przedmiotu sporów cywilnych z obligatariuszami GetBacku na dzień 22 października sięga prawie 140 mln zł. A to kwota obejmująca wyłącznie sprawy związane z GetBackiem. Do tego trzeba jeszcze dodać 200 mln zł, które są przedmiotem sporu z Bankowym Funduszem Gwarancyjnym. BFG wniósł pozew stanowiący sprzeciw do uchwał dotyczących m.in. sprzedaży akcji Idea Money. Idea Bank nie zawiązał jednak rezerw na to roszczenie, bo twierdzi, że ewentualne uwzględnienie przez sąd sprzeciwu BFG, nie oznacza konieczności zapłaty tej kwoty. Podobnie sprawa się ma z powództwami indywidualnymi.

- Na obecnym ich etapie (zdecydowana większość spraw znajduje się na etapie postępowania I instancji) i biorąc pod uwagę przedstawiany w nich materiał dowodowy oraz uprawomocnienie się układu zawartego przez GetBack  z wierzycielami, Bank nie zdecydował się na zawiązanie rezerw na żadną z ww. spraw. W prowadzonych postępowaniach sądowych, Bank każdorazowo weryfikuje całość okoliczności faktycznych sprawy i na tej podstawie indywidualnie szacuje prawdopodobieństwo niekorzystnego rozstrzygnięcia i związaną z tym konieczność zawiązania rezerwy – czytamy w raporcie za trzeci kwartał.

Zawiązanie takich rezerw mocno poturbowałoby i tak słabe wyniki finansowe Idea Banku. W trzecim kwartale udało się bankowi wyjść na plus głównie dzięki zmniejszeniu salda odpisów kredytowych (o 5 proc. r/r). Na poziomie skonsolidowanym Idea miała 5,3 mln zł zysku netto wobec 11,6 mln zł przed rokiem. O jedną czwartą spadł w tym okresie wynik odsetkowy, a o niemal 70 proc. gorszy był wynik z opłat i prowizji. Bank od dwóch lat nie spełnia wymogów kapitałowych i ma zaledwie 165 mln zł kapitału własnego. W lipcu KNF odrzuciła plan naprawczy Idei.

- Obecnie współczynniki kapitałowe emitenta kształtują się istotnie poniżej minimalnych poziomów regulacyjnych, a zaprezentowane przez emitenta w planie naprawy założenia i sposoby w zakresie osiągnięcia wymaganego poziomu współczynników kapitałowych nie zostały w ocenie organu nadzoru w wystarczający sposób uprawdopodobnione przez emitenta – uzasadniała KNF.

W połowie października Idea Bank złożył nadzorcy nowy plan naprawczy.